Abstrakt

Celem opracowania jest przywołanie dwóch przykładów obrazujących zapomniane koncepcje – kształcenia oraz funkcjonowania szkoły jako organizacji. Ich wybór, spośród wielu innych możliwych przykładów, motywowany był uwydatnieniem wkładu ewangelickich nauczycieli i naukowców w rozwój pedagogiki. Obie koncepcje różnią się swoim zasięgiem i treścią. Łączy je to, że nie znalazły (proporcjonalnego do zawartości) odniesienia w piśmiennictwie naukowym. Pierwszy przykład to potoczny opis procesu kształcenia Jana Kubisza. Znajduje się on w wydanym przez niego w 1928 roku „Pamiętniku starego nauczyciela”. To opis zupełnie oderwany od naukowych modeli, co uzasadnia jego nieobecność w pedagogicznych rozprawach naukowych. Stawiam jednak tezę, że ten zbiór nieuporządkowanych refleksji pozostaje w ścisłym związku z założeniami konstruktywistycznej strategii kształcenia. Drugi przykład – to spójna koncepcja autorstwa Jana Bystronia, opublikowana w pracy naukowej. Wprawdzie odniesienia do niej znajdujemy w wybranych pracach naukowych (szczególnie z zakresu socjologii wychowania i socjologii edukacji), ale są to raczej nawiązania incydentalne. Próżno szukać jej jaskrawych śladów w aktualnych rozważaniach ściśle związanych z kulturą organizacyjną szkoły. Właśnie w tym obszarze dostrzegam związek jej podstawowych założeń z inną koncepcją – obecnie popularną w rozprawach z zakresu pedagogiki szkoły i zarządzania placówkami oświatowymi.