Nieuwarunkowane, ostateczne zatroskanie, being-itself. Wielowymiarowa idea Boga w myśli Paula Tillicha

Marcin Walczak

doi:10.36124/rt.2022.29

Opublikowane: 2023-05-291

Tom 64 Nr 4 (2022)

Nieuwarunkowane, ostateczne zatroskanie, being-itself. Wielowymiarowa idea Boga w myśli Paula Tillicha

Marcin Walczak

https://orcid.org/0000-0002-8189-6392

https://doi.org/10.36124/rt.2022.29

Abstrakt

Artykuł zawiera analizę pojęcia Boga w myśli jednego z najważniejszych teologów protestanckich XX wieku, Paula Tillicha. Idea Boga w ujęciu tego myśliciela okazuje się być wieloaspektowa. Za najważniejsze pojęcie odnoszące się do rzeczywistości transcendentnej można uznać ‘Nieuwarunkowane’. Określanie Absolutu jako tego, co Nieuwarunkowane, chroni przed bałwochwalstwem, czyli uznawaniem za boskie jakiegokolwiek uwarunkowanego, skończonego elementu rzeczywistości. Kolejne dwa ważne pojęcia to ‘ostateczne zatroskanie’ oraz being-itself. Pierwsze z nich wskazuje na wymiar egzystencjalny pojęcia Boga, drugie zaś odnosi się do myśli metafizycznej. Tillichowa idea Boga jest więc złożona z elementów apofatycznych, egzystencjalnych i metafizycznych. Tillich przypomina, by w myśleniu i mówieniu o rzeczywistości Boga zachować apofatyczną rezerwę, strzec się idolatrii, nie odrywać teologii od ludzkiej egzystencji, ale też nie bać się myślenia metafizycznego.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Walczak, M. (2023). Nieuwarunkowane, ostateczne zatroskanie, being-itself. Wielowymiarowa idea Boga w myśli Paula Tillicha. Rocznik Teologiczny, 64(4), 815. https://doi.org/10.36124/rt.2022.29

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Alston, William P. 1958. „Tillich on Idolatry.” The Journal of Religion 38 (4): 263-267. DOI: https://doi.org/10.1086/485105

Barron, Robert. 1993. A Study of the «De Potentia» of Thomas Aquinas in Light of the «Dogmatik» of Paul Tillich. San Francisco: Edwin Mellen Pr.

Bonhoeffer, Dietrich. 1970. Wybór pism. Tłum. Anna Morawska. Warszawa: Więź.

Boss, Marc. 2009. „Tillich in dialogue with Japanese Buddhism: a paradigmatic illustration of his approach to interreligious conversation.” W The Cambridge Companion to Paul Tillich. Red. Russel Re Manning, 254–272. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521859899.016

Clayton, John P. 1980. The Concept of Correlation: Paul Tillich and the Possibility of a Mediating Theology. Berlin/New York: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110863994

Cox, Harvey. 2009. The Future of Faith. New York: HarperOne.

De Deugd, Cornelius. 1967. „Old Wine in New Bottles? Tillich and Spinoza.” Royal Institute of Philosophy Lectures 8 (2): 133–151. DOI: https://doi.org/10.1017/S0080443600010931

Dourley, John. 2009. „Tillich in dialogue with psychology” W The Cambridge Companion to Paul Tillich. Red. Russel Re Manning, 238–253. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521859899.015

Gilson, Etienne. 1987. Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich. Tłum. Sylwester Zalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Grant, Robert, i Tracy, David. 1984. A Short History of the Interpretation of the Bible. Minneapolis 1984: Augsburg Fortress Publishers.

Grzegorz z Nyssy. 2007. Homilie do Pieśni nad Pieśniami. Tłum. Marta Przyszychowska. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Halík, Tomáš. 2009. Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą. Tłum. Andrzej Babuchowski. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Hamilton, Kenneth. 1963. The System and the Gospel. A Critique of Paul Tillich. Michigan: Macmillan.

Hart, Curtis W. 2011. „Paul Tillich and Psychoanalisis” Journal of Religion and Health 50 (3): 646–655. DOI: https://doi.org/10.1007/s10943-009-9302-6

Heidegger, Martin. 2004. Bycie i czas. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Heller, Michał. 2008. Ostateczne wyjaśnienia wszechświata. Kraków: Universitas.

Hryniewicz, Wacław. 1973. „Apofatyczna teologia.” W Encyklopedia katolicka. Tom 1. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL: 745–748.

Jakubowska, Janina. 1975. Pawła Tillicha sakralizacja rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kant, Immanuel. 1957. Krytyka czystego rozumu. Tom 1. Tłum. Roman Ingarden. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Karski, Karol. 1971. Teologia protestancka XX wieku. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Kintter, Paul. 2011. „Doing Theology Interreligiously. Union and the Legacy of Paul Tillich” Cross Currents 61 (1): 117–132. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1939-3881.2010.00165.x

Kłoczowski, Jan A. 2003. „Teolog «troski ostatecznej».” W Leksykon wielkich teologów XX/XXI wieku. Red. Józef Majewski, Jarosław

Makowski, 334–346. Warszawa: Więź. KPK: Kodeks Prawa Kanonicznego. 1984. Poznań: Pallottinum.

Kowalczyk, Stanisław. 1987. „Idea Boga Paula Tillicha.” Collectanea Theologica 57 (2): 49–61.

Krąpiec, Mieczysław A. 1995. Metafizyka. Zarys teorii bytu. Lublin: RW KUL. Leiner, Martin. 2009. „Tillich on God.” W The Cambridge Companion to Paul Tillich. Red. Russel Re Manning, 37–55. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521859899.003

Marion, Jean-Luc. 1996. Bóg bez bycia. Tłum. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Milerski, Bogusław. 1994. Krytyka religii w ujęciu Dietricha Bonhoeffera i Paula Tillicha. Łódź: Wydawnictwo Ewangelickie Świętego Mateusza.

Mroczkowski, Ireneusz. 2004. „Liberalizm. Aspekt teologiczny.” W Encyklopedia katolicka. Tom 10. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL: 956–957.

Nadbrzeżny, Antoni. 2011. „Koncepcja teologii Paula Tillicha.” Roczniki Teologii Ekumenicznej 58 (3): 151–162.

Napadło, Marcin. 2015. Pytanie o Boga… Filozofia religii Paula Tillicha. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Niebuhr, Reinhold. 1961. „Biblical Thought and Ontological Speculation in Tillich’s Theology.” W The Theology of Paul Tillich. Red. Charles W. Kegley, Robert W. Bretall, 216–229. New York: Macmillan. O’Donnell, John. 1997. Wprowadzenie do teologii dogmatycznej. Tłum. Jan D. Szczurek. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Rahner, Karl. 1983. O możliwości wiary dzisiaj. Tłum. Anna Morawska. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Rahner, Karl. 1987. Podstawowy wykład wiary. Wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa. Tłum. Tadeusz Mieszkowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Robinson, John A.T. 1963. Honest to God. Philadelphia: SCM Press.

Schleiermacher, Friedrich. 1999. Der christliche Glaube nach den Grundsätzen der Evangelischen Kirche im Zusammenhang dargestellt (1830/31). Berlin/New York: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112430842

Schlüßer, Werner. 2009. „Tillich’s life and works.” W The Cambridge Companion to Paul Tillich. Red. Russel Re Manning, 3–17. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521859899.001

Sikora, Piotr. 2010. Logos niepojęty. Kraków: Universitas.

Smith, Jonathan Z. 2010. „Tillich[‘s] Remains…” Journal of the American Academy of Religion 78 (4): 1139–1170. DOI: https://doi.org/10.1093/jaarel/lfq087

Thatamanil, John. 2009. „Tillich and the postmodern.” W The Cambridge Companion to Paul Tillich. Red. Russel Re Manning, 288–302. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521859899.018

Tillich, Paul. 1955a. Biblical Religion and the Search for Ultimate Reality. Chicago: The University of Chicago Press.

Tillich, Paul. 1955b. The New Being. New York: Charles Scribner’s Sons.

Tillich, Paul. 1956. The Religious Situation. New York: Meridian Books.

Tillich, Paul. 1967. Perspectives on 19th and 20th Century Protestant Theology. New York: Harper & Row.

Tillich, Paul. 1969. My Search for Absolutes. New York: Simon and Schuster.

Tillich, Paul. 1987a. „Biblical Religion and Search for Ultimate Reality.” W Main Works/Hauptwerke. Tom 4. Red. John Clayton, 357–388. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1987b. „Philosophy and Theology.” W Main Works/ Hauptwerke. Tom 4. Red. John Clayton, 279–288. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1987c. „Two Types of Philosphy of Religion.” W Main Works/Hauptwerke. Tom 4. Red. John Clayton, 289–300. Berlin/ New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1987d. „Kairos.” W Main Works/Hauptwerke. Tom 4. Red. John Clayton, 53–72. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1987e. Dynamika wiary. Tłum. Adam Szostkiewicz. Poznań: W Drodze.

Tillich, Paul. 1989. „Philosophical Background of my Theology.” W Main Works/Hauptwerke. Tom 1. Red. Gunther Wenz, 411–420. Berlin/ New York: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110861938-017

Tillich, Paul. 1992a. „Natural and Revealed Religion.” W Main Works/ Hauptwerke. Tom 6. Red. Gerd Hummel, 213–224. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1992b. „The God above God.” W Main Works/Hauptwerke.

Tom 6. Red. Gerd Hummel, 417–422. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 1992c. „The Recovery of the Prophetic Tradition in the Reformation.” W Main Works/Hauptwerke. Tom 6. Red. Gerd Hummel, 319–362. Berlin/New York: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110863758-024

Tillich, Paul. 1998. „Marx and the Prophetic Tradition.” W Main Works/ Hauptwerke. Tom 3. Red. Erdmann Sturm, 445–456. Berlin/New York: De Gruyter.

Tillich, Paul. 2004a. Teologia systematyczna. Tłum. Józef Marzęcki, tom 1. Kęty: Antyk.

Tillich, Paul. 2004b. Teologia systematyczna. Tłum. Józef Marzęcki, tom 2. Kęty: Antyk.

Tillich, Paul. 2016a. Era protestancka. Tłum. Jacek A. Prokopski, Nadia Łomanowa-Barańska. Kęty: Marek Derewiecki.

Tillich, Paul. 2016b. Męstwo bycia. Tłum. Henryk Bednarek. Kraków: Vis-a-vis/Etiuda.

Tritten, Tyler. 2017. „Existence as the Question of Faith: Tillich’s Existential Reorientation of the Arguments for God’s Existence.” Roczniki Teologiczne 64 (2): 69–91. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2017.64.2-4

Walczak, Marcin. 2015. „Propozycja transteizmu we współczesnym kontekście kulturowym.” Teologia – Kultura – Społeczeństwo 1 (1): 80–97.

Walczak, Marcin. 2016. „Bóg osobowy a religia w obrębie samego doświadczenia.” W Powrót do praktyki. Red. Maksymilian Roszyk,

Marcin Walczak, 121–138. Lublin: Lubelskie Koło Wittgensteinowskie.

Wojtyła, Karol. 2000. Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL