Król jako pasterz w tekstach królewskich okresu starobabilońskiego (XX–XVII w. przed Chr.)

Witold Tyborowski

doi:10.36124/rt.2023.08

Opublikowane: 2023-12-221

Tom 65 Nr 2 (2023)

Król jako pasterz w tekstach królewskich okresu starobabilońskiego (XX–XVII w. przed Chr.)

Witold Tyborowski

https://orcid.org/0000-0001-7370-543X

https://doi.org/10.36124/rt.2023.08

Abstrakt

Mimo postępu nauki, zwłaszcza w kręgach nie-specjalistów, utrzymuje się tendencja do interpretowania różnych zjawisk z kręgu kultur starożytnego Bliskiego Wschodu przez pryzmat tradycji opartej na Biblii. Jednym z nich jest symbol króla-pasterza ukazywany jako troskliwy opiekun i przewodnik swego ludu. Tak właśnie są ukazywane i interpretowane najważniejsze postaci z dziejów i tradycji starożytnego Izraela od Abrahama do Jezusa, który należy już do nowej, chrześcijańskiej tradycji. Także w Mezopotamii liczni przywódcy, tj. królowie określani są jako pasterze. Co istotne, to oni sami nazywają tak siebie samych w swych dość licznych inskrypcjach. Jest to szczególnie widoczne w okresie starobabilońskim, z którego pochodzi 75 takich odniesień. Występuje tam w 30 rozbudowanych tytułach nawiązujących do symbolu króla-pasterza. Z pozoru stanowią one klarowną paralelę do zjawiska, które spotykamy w Biblii. Jednakże analiza tych tytułów w tekstach królewskich tego okresu pokazuje, że król nie jest tam ukazywany jako troskliwy opiekun swojego ludu, lecz sługa bóstw, zasadniczo skupiony na zaspokajaniu ich potrzeb. Wątek opiekuńczości króla-pasterza wobec poddanych jest w tym okresie zdecydowanie drugorzędny i to nie on definiuje podstawowe znaczenie tego symbolu. Król-pasterz jest wówczas bardziej hodowcą zwierząt ofiarnych niż ich opiekunem. Wniosek ten potwierdza ikonografia, jaką znajdujemy na starobabilońskich pieczęciach cylindrycznych. Tak więc, w tym przypadku istnieje wyraźna różnica w tym, jak należy rozumieć ten symbol w tradycji biblijnej i mezopotamskiej.

Słowa kluczowe:

Babilon, okres starobabiloński, ideologia królewska

Inne teksty tego samego autora

Piotr Briks, Witold Tyborowski, Biografia profesora Edwarda Lipińskiego , Rocznik Teologiczny: Tom 65 Nr 2 (2023)
Piotr Briks, Witold Tyborowski, Bibliografia Prof. Edwarda Lipińskiego , Rocznik Teologiczny: Tom 65 Nr 2 (2023)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Tyborowski, W. (2023). Król jako pasterz w tekstach królewskich okresu starobabilońskiego (XX–XVII w. przed Chr.). Rocznik Teologiczny, 65(2), 151–185. https://doi.org/10.36124/rt.2023.08

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anagnostou-Laotides, Eva. 2017. In the Garden of the Gods. Models of Kingship from the Sumerians to the Seleucids. New York: Routlege. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315588193

Averbeck, Richard, i Benjamin Studevent-Hickman, Piotr Michalowski. 2006. „Late Third Millennium BCE Sumerian Texts.” W The Ancient Near East. Historical Sources in Translation. Red. Mark. Chavalas, 45-87. Malden: Wiley.

Black, Jeremy, i Graham Cunningham, Eleonor Robson, Gabor Zólyomi. 2004. The Literature of Ancient Sumer. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780199263110.001.0001

Braun-Holzinger, Eva, A. 2007. Das Herrscherbild in Mesopotamien und Elam. Spätes 4 bis frühes 2. Jt. V. Chr. (AOAT 342). Münster: Ugarit-Verlag.

Blocher, Felix. 1989. Siegelabrollungen auf frühaltbabylonischen Tontafeln im British Museum. Ein Katalog mit einem Vorwort von T.C.Mitchell. München: Profil-Verlag.

Charpin, Dominique. 2004. „Histoire Politique du Proche-Orient Amorrite (2002-1595).” W Mesopotamien. Die altbabylonische Zeit (Orbis Biblicus et Orientalis 160/4). Red. Dominique. Charpin, Dietz O. Edzard, Marten Stol, 25-384. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht/Fribourg: Academic Press.

Charpin, Dominique. 2006. „Chroniques Bibliographiques 7. Les Inscriptions Royales Suméto-Akkadiennes d’Époque Paléo-babylonienne.” Revue d’Assyriologie 100: 131-160. DOI: https://doi.org/10.3917/assy.100.0131

Charpin, Dominique. 2010. Writing Law and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia. Chicago: University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226101590.001.0001

Charpin, Dominique. 2012. Hammurabi of Babylon. London: Bloomsbury Publishing. DOI: https://doi.org/10.5040/9780755625727

Collon, Dominique. 1986. Catalogue of the Western Asiatic Seals in the British Museum. Cylinder Seals III, Isin-Larsa and the Old Babylonian Periods. London: BMP.

Démare-Lafont, Sophie. 2011. „Judicial Decision-making: Judges and Arbitrators.” W The Oxford Handbook of Cuneiform Culture. Red. Karen. Radner, Eleonor. Robson, 335-357. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199557301.013.0016

Edzard, Dietz O. 1980-1983. „Königsinschriften. Sumerisch.” W Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie. Tom VI. Berlin: Walter de Gruyter: 59-65

Edzard, Dietz O. 1997. Gudea and his Dynasty. Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods. Tom 3/1. Toronto: University of Toronto Press. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442675551

Fitzgerald, Madeleine A. 2002. „Rulers of Larsa.” Rozprawa doktorska. Yale University.

Frankfort, Henry.1978. Kingship and the Gods: A Study of Ancient Near Eastern Religion of Society and Nature. Chicago: University of Chicago Press.

Frayne, Douglas.1990. The Old Babylonian Period (2003 – 1595 BC). Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods. Tom 4. Toronto: University of Toronto Press DOI: https://doi.org/10.3138/9781442678033

Frayne, Douglas. 1997. Ur III (2112-2004 BC). Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods. Tom 3/2. Toronto: University of Toronto Press. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442657069

Halloran, John A. 2006. Sumerian Lexicon. A Dictionary Guide to the Ancient Sumerian Language. Los Angeles: Logogram Publishing.

Horsnell, Malcolm J.A. 1999. Year-Names of the First Dynasty of Babylon. Tom II. The Year-Names Reconstructed and Critically Annotated in the Light of their Exemplars. McMaster: McMaster University Press.

Kraus, Fritz, R. 1984. Königliche Verfügungen in altbabylonischer Zeit. Leiden: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004668812

Kuhrt, Amelie. 1995. The Ancient Near East c. 3000 – 330 BC. Tom I. London: Routlege.

Lemaire, Andre, red. 2001. Świat Biblii. Wrocław: Ossolineum.

Mikołajczak, Tytus. 2022. „Prawa Lipit-Esztara.” Czasopismo Prawno-Historyczne 74 (2): 37-57. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2022.2.2

Novák, Mirko. 2017. „«Herr der Gesamtheit», «Liebling der Götter» und «Guter Hirte». Konzepte des mesopotamischen Königtums und ihre materiellen Manifestationen.” W Monarchische Herrschaft im Altertum (Schriften des Historischen Kollegs 94). Red. Stefan Rebenich, 61-82. Oldenburg: De Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110463859-003

Pecha, Lukas. 2018. The Material and Indeological Base of the Old Babylonian State. History, Economy, and Politics. Lanham: Lexington Books.

Pittman, Holly. 2013. „Seals and sealings in the Sumerian World.” W The Sumerian World. Red. Harriet. Crawford, 319-342. London: Routlege.

Postgate, John N. 1992. Early Mesopotamia. Society and Economy at the Dawn of History. London: Routlege.

Postagte, John N. 1995. „Royal Ideology and State Administration in Sumer and Akkad.” W Civilizations of the Ancient Near East. Red. Jack. Sasson, 395-412. New York: Hendrickson Publishers.

Renger, Johannes. 1980-1983. „Königsinschriften. Akkadisch.” W Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie. Tom VI. Berlin: Walter de Gruyter: 65-77.

Richardson, Mervyn E.J. 2000. Hammurabi’s Laws. Text, Translation and Glossary. London: Bloombsbury Publishing.

Roth, Martha. 1995. Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor. Atlanta: Scholars Press.

Selz, Gebhard J. 2001. „Guter Hirte, Weiser Fürst.” Altorientalische Forschungen 28: 8-39. DOI: https://doi.org/10.1524/aofo.2001.28.1.8

Seux, Marie-Joseph.1980-83. ‘Königtum’, W Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie. Tom VI. Berlin: Walter de Gruyter: 140–173.

Sigrist, Marcel.1990. Larsa Year Names. Berrien Springs: Andrews University Press.

Roberts, Jimmy. J.M., red. 2019. The Bible and the Ancient Near East. Collected Essays. Vinona Lake: Eisenbrauns.

Tyborowski, Witold. 2019. Prawa Hammurabiego, dīnāt mīšarim. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Van de Mieroop, Marc. 2004. King Hammurabi of Babylon. A Biography. Malden: John Wiley & Sons. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470696095

Van de Mieroop, Marc. 2007. A History of the Ancient Near East. London: Wiley-Blackwell.

Van Wyk, Koot. 2019. Corpus of Cuneiform Tablets From Palestine. Henderson: Louichester Publications.

Waerzeggers, Caroline. 2011. „The Pious King: Royal Patronage of Temples.” W The Oxford Handbook of Cuneiform Culture. Red. Karen. Radner, Eleonor. Robson, 725-751. Oxford: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199557301.013.0034

Winter, Irene.J. 2008. „Touched by the Gods: Visual Evidence for the Divine Status of Rulers in the Ancient Near East.” W Religion and Powers. Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. Red. Nicole. Brisch, 75-102. Chicago: Oriental Institute of the University of Chicago.

Werr, Lamia al-Gailani. 1988. Studies in the Chronology and Regional Style of Old Babylonian Cylinder Seals (Bibliotheca Mesopotamica 23). Malibu: Undena Publications.