Pieśń nad Pieśniami na tle powieści greckich

Michał Wojciechowski

doi:10.36124/rt.2023.13

Opublikowane: 2023-12-221

Tom 65 Nr 2 (2023)

Pieśń nad Pieśniami na tle powieści greckich

Michał Wojciechowski

https://orcid.org/0000-0002-5658-7512

https://doi.org/10.36124/rt.2023.13

Abstrakt

Zauważono już rozmaite analogie między Pieśnią nad Pieśniami a literaturą hellenistyczną. Obejmuje to tematykę miłosną, podobieństwo motywów lirycznych i sielankowych, analogie do dramatów. Przydatne byłoby też porównanie do wcześniejszych powieści hellenistycznych z I wieku, Charitona „Kallirhoe” oraz Ksenofonta „Opowieści efeskich”, z którymi Pieśń mogłaby mieć wspólny wcześniejszy wzór. Byłoby to argumentem za stosunkowo późnym datowaniem Pieśni, może około I wieku przed Chr. Mimo pewnych różnic (forma poetycka, brak przygodowej akcji i przemocy w Pieśni nad Pieśniami oraz ważnej w powieściach warstwy religijnej), zauważyć też można zespół podobieństw. Tu i tam w centrum stoi zakochana para, uroda obojga jest wyjątkowa, miłość napotyka na przeszkody i zagrażają jej rywale, kobieta jest w miłości aktywna i samodzielna, podejmuje decyzje paralelnie i symetrycznie do mężczyzny, akcja zmierza do szczęśliwego zakończenia. Drobniejsze analogie to podobieństwo miłości do choroby oraz wysoka cena płacona za kobietę.

Słowa kluczowe:

Pieśń nad pieśniami, Chariton, Ksenofont z Efezu, tło Biblii, para zakochanych, symetria w miłości, powieści greckie, nowele greckie, literatura hellenistyczna, wpływy greckie w Biblii

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wojciechowski, M. (2023). Pieśń nad Pieśniami na tle powieści greckich. Rocznik Teologiczny, 65(2), 307–322. https://doi.org/10.36124/rt.2023.13

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Komentarze do Pnp

Barbiero, Gianni. 2011. Song of Songs. A Close Reading (Supplements to Vetus Testamentum 144). Leiden: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004203259.i-542

Bardski, Krzysztof. 2022. Pieśń nad Pieśniami (Biblia Impulsy Stary Testament 19). Katowice: KŚJ.

Duguid, Iain M. 2015. Song of Songs (Tyndale Old Testament Commentaries 19). Nottingham: IVP.

Exum, Jo Cheryl. 2005. Song of Songs (Old Testament Library). Louisville: Westminster John Knox.

Fishbane, Michael. 2015. Song of Songs (JPS Bible Commentary). Philadelphia: Jewish Publication Society.

Fox, Michael V. 1985. The Song of Songs and the Ancient Egyptian Love Songs. Madison: University of Wisconsin Press.

Garrett, Duane. 2004. Song of Songs (Word Biblical Commentary 23B). Nashville: Word.

Graetz, Heinrich. 1871. Schir Ha-Schirim oder das Salomonische Hohelied. Wien: Braumüller.

Griffiths, Paul J. 2011. Song of Songs. Grand Rapids: Baker.

Hess, Richard S. 2005. Song of Songs. Grand Rapids: Baker.

Keel, Othmar. 1997. Pieśń nad pieśniami. Tłum. Bolesław Mrozewicz. Poznań: Zysk.

Langkammer, Hugolin H. 2016. Księga Pieśni nad Pieśniami (Pismo Święte Starego Testamentu 8/4). Poznań: Pallottinum.

Longman, Tremper III. 2001. The Song of Songs (New International Commentary to the Old Testament). Grand Rapids: Eerdmans.

Müller, Hans-Peter. 1992. Das Hohelied (Das Alte Testament Deutsch 16/2). Göttingen: Vandenhoeck&Ruprecht.

Murphy, Roland E. 1990. The Song of Songs (Hermeneia). Minneapolis: Fortress.

Pope, Marvin H. 1977. Song of Songs (Anchor Bible 7C). Garden City, NY: Doubleday.

Robert, André, i Raymond Tournay, André Feuillet. 1963. Le Cantique des Cantiques. Gabalda: Paris.

Źródła antyczne

Chariton Aphrodisiensis. 2004. De Callirhoe narrationes amatoriae. Monachii et Lipsiae: Teubner. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110957327

Chariton z Afrodisias. 1996. „Historia Chajreasza i Kallirroe.” Tłum. Edmund Polaszek. Meander 51 (11-12): 481-495.

Chariton z Afrodisias. 2001. „Historia Chajreasza i Kallirroe.” Tłum. Edmund Polaszek. Meander 56 (5-6): 362-374 [księgi 1-2].

Chariton. 1979. Chairéas et Callirhoé. Paris: Belles Lettres.

Chariton. 1995. Callirhoe (Loeb Classical Library 481). Cambridge MA/London: Harvard UP. DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.chariton-callirhoe.1995

Chariton. 2006. Kallirhoe. Griechisch und deutsch. Darmstadt: WBG.

Foster John L., i Susan T. Hollis. 1995. Hymns, Prayers, and Songs: an Anthology of Ancient Egyptian Lyric Poetry (Writings from the Ancient World 8). Wyd. 2. Atlanta: Scholars Press.

Heliodor. 2000. Opowieść etiopska o Theagenesie i Chariklei. Tłum. i opr. Sylwester Dworacki. Poznań: UAM.

Ksenofont z Efezu. 2006. Opowieści efeskie, czyli o miłości Habrokomesa i Antii. Tłum. Ludwika Rychlicka. Wyd. 2. Wrocław: Ossolineum.

Longos. 1962. Dafnis i Chloe. Tłum. Jan Parandowski. Warszawa: Czytelnik.

Longus. 1916. Daphnis and Chloe. Parthenius, Love Romances and Poetical Fragments (Loeb Classical Library). London: Heinemann.

Orygenes. 1994. Komentarz do Pieśni nad Pieśniami. Tłum. Stanisław Kalinkowski. Kraków: WAM.

Rademacher, Ludwig, i John Franz, opr. 1987. Altgriechische Liebesgeschichten, Historien und Schwänke. Berlin: Akademie-Verlag.

Reardon, Bryan P., red. 1989. Collected Ancient Greek Novels. Berkeley: University of California.

Turasiewicz, Romuald i Stanisław Stabryła, opr. 1985. Nowele antyczne. Wybór (Biblioteka Narodowa II/213). Wrocław: Ossolineum.

Xénophon d’Éphèse. 1926. Les Ephesiaques. Paris: Belles Lettres.

Xenophon Ephesius. 1978. Ephesiacorum Libri V. Leipzig: Teubner.

Monografie i prace zbiorowe

Anderson, Graham. 1984. Ancient Fiction. The Novel in the Graeco-Roman World. London/Sydney/Totowa NJ: Barnes and Noble.

Baildam, John D. 1999. Paradisal Love. Johann Gottfried Herder and the Song of Songs (Journal for the Study of the Old Testaments Supplement Series 298). Sheffield: Sheffield AP.

Brenner, Atalya, red. 1993. A Feminist Companion to the Song of Songs. Sheffield: Sheffield AP.

Hagedorn, Anselm C., red. 2005. Perspectives on the Song of Songs – Perspektiven der Hoheliedauslegung (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 346). Berlin/New York: de Gruyter.

Hecke, Pierre van, red. 2020. The Song of Songs in Its Context. Words for Love, Love for Words (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 310). Leuven: Peeters.

Heinevetter, Hans J. 1988. ‘Komm nun, mein Liebster, Dein Garten ruft Dich! Das Hohelied als programmatische Komposition (Bönner Biblische Beiträge 69). Frankfurt.

Holzberg, Niklas. 2003. Powieść antyczna. Tłum. Magda Wójcik. Kraków: Homini,

Hunt, Patrick. 2008. Poetry in the Song of Songs. A Literary Analysis (Studies in Biblical Literature 96). New York et al.: Peter Lang.

Kapparis, Konstantinos A. 2002. Abortion in the Ancient World. London: Duckworth Academic.

Konstan, David. 1994. Sexual Symmetry. Love in the Ancient Novel and in Related Genres. Princeton: Princeton UP. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400863518

Korus, Kazimierz. 2003. Grecka proza poklasyczna. Kraków: Księgarnia Akademicka.

LaCoque, André. 1998. Romance She Wrote. A Hermeneutical Essay on Song of Songs. Harrisburg: Trinity.

Munro, Jill M. 1995. Spikenard and Saffron. Imaginary of the Song of Songs (Journal for the Study of the Old Testament Suppl. 203). Sheffield: Sheffield AP.

Nardi, Enzo. 1971. Procurato aborto nel mondo greco romano. Milano: Giuffre.

Noegel, Scott B., i Gary A. Rendsburg. 2009. Solomon’s Vineyard. Literary and Linguistic Studies in the Song of Songs (Ancient Israel and Its Literature 1). Atlanta: Society of Biblical Literature.

O’Sullivan, James N. 2012. Xenophon of Ephesus. His Compositional Technique and the Birth of the Novel (Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 44). Berlin/New York: de Gruyter.

Tagliabue, Aldo. 2017. Xenophon’s Ephesiaca. A Paraliterary Love-Story from the Ancient World (Ancient Narrative 22). Groningen: Barkhuis. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt20d872k

Tilg, Stefan. 2010. Chariton of Aphrodisias and the Invention of the Greek Love Novel. Oxford: Oxford UP. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199576944.001.0001

Whitmarsh, Tim, red. 2008. Cambridge Companion to the Greek and Roman Novel. Cambridge: Cambridge UP. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521865906

Wojciechowski, Michał. 2012. Wpływy greckie w Biblii. Kraków: WAM.

Artykuły

Auwers, Jean-Marie. 2020. „Dialogue ou oeuvre scénique? Enquete sur le genre littéraire du Cantique des Cantiques.” W The Song of Songs in Its Context. Words for Love, Love for Words (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 310). Red. Pierre van Hecke, 125-146. Leuven, Peeters. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1q26kv6.10

Burton, JoancR. 2005. „Themes of Female Desire and Self Assertion in the Song of Songs and Hellenistic Poetry.” W Perspectives on the Song of Songs – Perspektiven der Hoheliedauslegung (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 346). Red. Anselm C. Hagedorn, 180-205. Berlin/New York: de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110897012.180

Dworacki, Sylwester. 2005. „Romans grecki.” W Literatura Grecji starożytnej. Tom 2, red. Henryk Podbielski, 295–322. Lublin: TN KUL.

Elgvin, Torleif. 2020. „Chasing the Hasmonean and Herodian Editors of the Song of Songs.” W The Song of Songs in Its Context. Words for Love, Love for Words (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 310). Red. Pierre van Hecke, 71-98. Leuven: Peeters. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1q26kv6.8

Exum, J. Cheryl. 2005. „A Poetic Genius of the Song of Songs.” W Perspectives on the Song of Songs – Perspektiven der Hoheliedauslegung (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 346). Red. Anselm C. Hagedorn, 71-98. Berlin/New York: de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110897012.78

Garson, Ron W. 1981. „The Faces of Love in the Ephesiaka of Anthia and Habrocomes by Xenophon of Ephesos.” Museum Africum 7: 47-55.

Hagedorn, Anselm C. 2003. „Of Foxes in Vineyards. Greek Perspectives on the Song of Songs.” Vetus Testamentum 53 (3): 337-352. DOI: https://doi.org/10.1163/156853303768266335

Hagedorn, Anselm C. 2020. „Königliche und ländliche Liebe im Hohelied und im östlichen Mittelmeerraum.” W The Song of Songs in Its Context. Words for Love, Love for Words (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 310). Red. Pierre van Hecke, 45-70. Leuven: Peeters. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1q26kv6.7

Hunter, Richard. 2005. „«Sweet Talk». Song of Songs and the Traditions of Greek Poetry.” W Perspectives on the Song of Songs – Perspektiven der Hoheliedauslegung (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 346). Red. Anselm C. Hagedorn, 228-259. Berlin/New York: de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110897012.228

Johne, Renate. 1996. „Women in the Ancient Novel.” W The Novel in the Ancient World (Mnemosyne Supplement 159). Red. Garrett Schmeling, 151-207. Leiden: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004217638_009

Korus, Kazimierz, 2002. „Pieśń nad Pieśniami i komentarz Orygenesa.” W U źródeł kultury wczesnochrześcijańskiej. Red. Józef C. Kałużny, 7-15. Kraków: PAT.

Kozłowski, Jan, i Sławomir Poloczek. 2022. „Ogygia and Eden: The Odyssean Background of Genesis 2-3.” Ephemerides Theologicae Lovanienses 98 (4): 621–637.

Lalanne, Sophie. 2008. „L’odyssée des héroïnes du roman grec (Ier-IIIe siècles après J.-C.).” Clio 28: 121-132. DOI: https://doi.org/10.4000/clio.8222

Müller, Hans-Peter. 2003. „Psalmen und frühgriechische Lyrik. Drei Beispiele.” Biblische Zeitschrift 47 (1): 23-42. DOI: https://doi.org/10.30965/25890468-047-01-90000003

Müller, Hans-Peter. 1997. „Travestien und geistige Landschaften. Zum Hintergrund einiger Motive bei Kohelet und im Hohenlied.” Zeischrift für die alttestamentliche Wissenschaft 109: 557-574. DOI: https://doi.org/10.1515/zatw.1997.109.4.557

Müller, Hans-Peter. 2005. „Zum Werden des Lyrischen am Beispiel des Hohenliedes und frühgriechischer Lyrik.” W Perspectives on the Song of Songs – Perspektiven der Hoheliedauslegung (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 346). Red. Anselm C. Hagedorn, 245-259. Berlin/New York: de Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110897012.245

Müller, Hans-Peter. 1998. „Eine Parallele zur Weingartenmetapher des Hohenliedes aus der frühgriechischen Lyrik.” W Und Mose schrieb dieses Lied auf. FS. Oswald Loretz. Red. Manfred Dietrich, Ingo Kottsieper, 569-584. Münster: Ugarit.

Müller, Hans-Peter. 2000. „Zum magischen Hintergrund des Hoheliedes.” Zeitschrift des Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 150: 409-424.

Wojciechowski, Michał. 2010. „Marriage as a (Mutual) Ownership. An Overlooked Background of Biblical Sayings on Marriage and against Divorce.” Folia Orientalia 47: 207-214.