Kanon Starego Testamentu: Terminologia, historia badań i ich aktualny stan

Konrad Buzała

doi:10.36124/rt.2025.18

Opublikowane: 2025-12-281

Tom 67 Nr 3 (2025)

Kanon Starego Testamentu

Konrad Buzała

https://orcid.org/0009-0003-7437-8428

https://doi.org/10.36124/rt.2025.18

Terminologia, historia badań i ich aktualny stan

Abstrakt

Artykuł stanowi prezentację stanu badań nad procesem kształtowania się kanonu Starego Testamentu, włączając w to zarówno ich historię, jak i aktualny stan. Dla zachowania klarowności wywód rozpoczyna się od przedstawienia niuansów terminologii, zważywszy na właściwe dla niej niejednoznaczności, wynikające z jednej strony ze skomplikowania samego tematu, z drugiej strony z różnic poglądów w gronie badaczy. W dalszej kolejności następuje podsumowanie historii badań, ze szczególnym uwzględnieniem powstania, tez i upadku standardowej teorii, sformułowanej przez Herberta Edwarda Ryle’a w 1892 r. Z kolei ostatnią część stanowi opis współczesnego stanu badań, a zwłaszcza poglądów dwóch głównych stronnictw uczonych – minimalistów oraz maksymalistów. Biorąc pod uwagę ciągłą popularność klasycznej teorii w polskim dyskursie naukowym, autor ma nadzieję na przyczynienie się do wzrostu świadomości w sprawie XXI-wiecznych ujęć dziejów formowania się kanonu biblijnego.

Słowa kluczowe:

kanon, Stary Testament, Biblia hebrajska, Tanach, synod w Jamni, kanon palestyński, kanon aleksandryjski, Septuaginta, LXX, Herbert Edward Ryle, maksymaliści, minimaliści, Roger T. Beckwith, Lee Martin McDonald

Inne teksty tego samego autora

Konrad Buzała, Ogólnopolska Konferencja Biblijno-Misjologiczna „Biblia-Dialog-Kultura” (7 listopada 2024 roku) , Rocznik Teologiczny: Tom 66 Nr 4 (2024)
Konrad Buzała, Kanon Starego Testamentu , Rocznik Teologiczny: Tom 67 Nr 3 (2025)

Podobne artykuły

Konrad Buzała, Kanon Starego Testamentu , Rocznik Teologiczny: Tom 67 Nr 3 (2025)

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Buzała, K. (2025). Kanon Starego Testamentu: Terminologia, historia badań i ich aktualny stan. Rocznik Teologiczny, 67(3), *7-*33. https://doi.org/10.36124/rt.2025.18

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aune, David E. 1991. „On the Origins of the «Council of Javneh» Myth.” Journal of Biblical Literature 110 (3): 491-493.

Barton, John. 2007. The Oracles of God: Perceptions of Ancient Prophecy in Israel after the Exile. London: Darton/Longman and Todd Ltd.

Beckwith, Roger T. 1985. The Old Testament Canon of the New Testament Church and its Background in Early Judaism. London: SPCK.

Beyer, Hermann Wolfgang. 1965. „kanw,n.” W The Theological Dictionary of the New Testament. Red. Gerhard Kittel, Gerhard Friedrich, Gerhard W. Bromiley, tom 3, 595-602. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing Co.

Boadt, Lawrence. 1984. Reading the Old Testament: An Introduction. New York: Paulist Press.

Brown, Raymond E., i Raymond F. Collins. 2018. „Kanon ksiąg świętych.” W Katolicki Komentarz Biblijny. Red. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy, 1591-1619. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.

Broyde, Michael J. 1995. „Defilement of the Hands, Canonization of the Bible, and the Special Status of Esther, Ecclesiastes, and Song of Songs.” Judaism 44 (1): 65-79.

Bruce, Frederick F. 1988. The Canon of Scripture. Downers Grove: InterVarsity Press.

Chapman, Stephen B. 2000. The Law and the Prophets: A Study in Old Testament Canon Formation. Tübingen: Mohr Siebeck.

Chapman, Stephen B. 2001. „Canon. Old Testament.” W The Oxford Encyclopedia of the Books of the Bible. Red. Michael D. Coogan, tom 1, 96-109. Oxford: Oxford University Press.

Chapman, Stephen B. 2013. „Modernity’s Canonical Crisis: Historiography and Theology in Collision.” W Hebrew Bible/Old Testament: The History of Its Interpretation. Red. Magne Sæbø, tom 3/1, 651-687. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Chapman, Stephen B. 2016. „Collections, canons, and communities.” W The Cambridge Companion to the Hebrew Bible/Old Testament. Red. Stephen B. Chapman, Marvin A. Sweeney, 28-54. Cambridge: Cambridge University Press.

Charles, Robert H., red. 1913. The Apocrypha and Pseudepigrapha of the Old Testament in English. Tomy 1-2. Oxford: Clarendon Press.

Charlesworth, James H., red. 1983. The Old Testament Pseudepigrapha. Tom 1. Garden City/New York: Doubleday.

Charlesworth, James H., red. 1985. The Old Testament Pseudepigrapha. Tom 2. Garden City/New York: Doubleday.

Childs, Brevard S. 1979. Introduction to the Old Testament as Scripture. Philadelphia: Fortress Press.

Christie, William M. 1925. „Jamnia Period in Jewish History.” Journal of Theological Studies 26: 347-364.

Collins, John J. 2010. „Canon, Canonization.” W The Eerdmans Dictionary of Early Judaism. Red. John J. Collins, Daniel C. Harlow, 460-463. Grand Rapids/Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company.

Davies, T. Witton. 1986. „Apocrypha.” W The International Standard Bible Encyclopedia. Red. Geoffrey W. Bromiley, tom 1, 161-165. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Co.

Dempster, Stephen G. 2009. „Canons on the Right and Canons on the Left: Finding a Resolution in the Canon Debate.” Journal of the Evangelical Theological Society 52 (1): 47-77.

Dempster, Stephen G. 2016. „The Old Testament Canon, Josephus, and Cognitive Environment.” W The Enduring Authority of the Christian Scriptures. Red. Donald A. Carson, 321-361. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Co.

deSilva, David A. 2002. Introducing the Apocrypha: Message, Context, and Significance. Grand Rapids: Baker Academic.

Fohrer, Georg. 1978. Introduction to the Old Testament. London: SPCK.

Gallagher, Edmon L., i John D. Meade. 2017. The Biblical Canon Lists from Early Christianity: Texts and Analysis. Oxford: Oxford University Press.

Gasque, W. Ward. 2009. „Pseudepigrapha.” W The Zondervan Encyclopedia of the Bible. Red. Merril C. Tenney, Moisés Silva, tom 4, 1084-1086. Grand Rapids: Zondervan.

Hancock, Rebecca S. 2001. „Canon. Hebrew Bible.” W The Oxford Encyclopedia of he Books of the Bible. Red. Michael. D. Coogan, tom 1, 87-96. Oxford: Oxford University Press.

Harrison, Roland K. 1979. Introduction to the Old Testament. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Co.

Harrison, Roland K. 2009. „Apocrypha.” W The Zondervan Encyclopedia of the Bible. Red. Merril C. Tenney, Moisés Silva, tom 1, 230-238. Grand Rapids: Zondervan.

Homerski, Józef. 2008. „Traktat II. Kanon ksiąg świętych.” W Wstęp ogólny do Pisma Świętego. Red. Jan Szlaga, 69-97. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.

Kaiser, Otto. 2004. The Old Testament Apocrypha: An Introduction. Peabody: Hendrickson Publishers.

Kodell, Jerome. 2003. Klucz do Pisma Świętego. Katolicki podręcznik do studiowania Pisma Świętego. Tłum. Michał Pietras. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Kraemer, David. 1991. „The Formation of the Rabbinic Canon: Authority and Boundaries.” Journal of Biblical Literature 110 (4): 613-630.

Kruger, Michael J. 2013. The Question of Canon: Challenging the Status Quo in the New Testament Debate. Nottingham: Apollos.

Leiman, Sid Z. 1991. The Canonization of Hebrew Scripture: The Talmudic and Midrashic Evidence. New Haven: The Connecticut Academy of Arts and Science.

Lewis, Jack P. 1964. „What Do We Mean by Jabneh?” Journal of Bible and Religion 32 (2): 125-132.

Lim, Timothy H. 2013. The Formation of the Jewish Canon. New Haven/London: Yale University Press.

McDonald, Lee Martin. 2007. The Biblical Canon: Its Origin, Transmission, and Authority. Grand Rapids: Baker Academic.

McDonald, Lee Martin. 2017. The Formation of the Biblical Canon. Tom 1. London/New York: Bloomsbury T&T Clark.

Metzger, Bruce M. 1957. An Introduction to the Apocrypha. New York: Oxford University Press.

Metzger, Bruce M. 1989. The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance. Oxford: Clarendon Press.

Michuta, Gary G. 2017. 15 Myths, Mistakes and Misrepresentations about the Deuterocanon. Livonia: Nikaria Press.

Rubinkiewicz, Ryszard, red. 2016. Apokryfy Starego Testamentu. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.

Sanders, James A. 1992. „Canon. Hebrew Bible.” W The Anchor Yale Bible Dictionary. Red. David Noel Freedman, tom 1, 837-852. New York: Doubleday.

Sanecki, Artur. 2008. Kanon biblijny w perspektywie historycznej, teologicznej i egzegetycznej. Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.

Steinmann, Andrew E. 1993. The Oracles of God: The Old Testament Canon. St. Louis: Concordia Academic Press.

Sundberg, Albert C. 1964. The Old Testament of the Early Church. Cambridge: Harvard University Press.

Tyloch, Witold. 1994. Dzieje ksiąg Starego Testamentu. Szkice z krytyki biblijnej. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.

VanderKam, James C. 2006. Wprowadzenie do wczesnego judaizmu. Tłum. Piotr Krupczyński. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady.

Webster, John. 2003. „‘A Great and Meritorious Act of the Church’? The Dogmatic Location of the Canon.” W Die Einheit der Schrift und die Vielfalt des Kanons. Red. John Barton, Michael Wolter, 95-126. Berlin: Walter de Gruyter.

Webster, William. 2001. Holy Scripture: The Ground and Pillar of Our Faith. Tom 2. Battle Ground: Christian Resources.