Wiara i religijność współczesnych katolików polskich na przełomie XX i XXI wieku w świetle wyników badań społecznych

Andrzej Ochman

doi:10.36124/rt.2022.31

Opublikowane: 2023-05-291

Tom 64 Nr 4 (2022)

Wiara i religijność współczesnych katolików polskich na przełomie XX i XXI wieku w świetle wyników badań społecznych

Andrzej Ochman

https://orcid.org/0000-0003-0180-6789

https://doi.org/10.36124/rt.2022.31

Abstrakt

Życie społeczne ulega nieustannym zmianom. Celem artykułu jest ukazanie, że wraz z nimi przemianom ulega religia i jej miejsce w strukturze ludzkich potrzeb oraz jej rola w życiu społecznym. Postnowoczesność przyniosła z sobą pluralizację oraz indywidualizację życia. Konsekwencją tego jest zmienność postaw i możliwość dokonywania nowych, niewiążących wyborów. Religia natomiast jest nośnikiem stałych norm i wartości. Miejscem spotkania się tych dwóch rzeczywistości jest wierzący. Przynajmniej od kilku lat obserwujemy w polskim społeczeństwie obniżający się poziom osób deklarujących się jako głęboko wierzące, a wzrasta liczba osób niewierzących. Coraz szerszą grupą osób są te, które wprawdzie określają się jako wierzące, jednak jest to wiara selektywna. Oznacza to odejście od wiary zinstytucjonalizowanej w stronę sakralizacji jaźni, przeżywania relacji z Bogiem na sposób autonomiczny, bez poczucia zobowiązania.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ochman, A. (2023). Wiara i religijność współczesnych katolików polskich na przełomie XX i XXI wieku w świetle wyników badań społecznych. Rocznik Teologiczny, 64(4), 881. https://doi.org/10.36124/rt.2022.31

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Baniak, Józef. 2013. „Od sacrum do profanum: Desakralizacja rytów przejścia w Polsce w świetle wyników badań socjologicznych.” W Religia i Kościół w świadomości katolików świeckich w Polsce i w Niemczech. Kontynuacja czy zmiana nastawienia? Red. Józef Baniak, 171-205. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych.

Baum, Gregory. 2006. „Sekularyzacja a katolicyzm w Quebecu.” W drodze 11: 36-48.

Benedykt XVI. 2008. „Spotkanie z przedstawicielami świata kultury w Kolegium Bernardynów: Fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga.” L’Osservatore Romano 10-11: 12-16.

Benedykt XVI. 2010. „Przemówienie na spotkaniu z przedstawicielami społeczeństwa brytyjskiego, korpusu dyplomatycznego, świata polityki, nauki i przedsiębiorczości.” Dostęp 2021.10.18. https://ekai.pl/dokumenty/przemowienie-benedykta-xvi-w-parlamencie-brytyjskim-o-miejscu-religii-w-procesie-politycznym-17-wrzesnia-2010-r.

Berger, Peter. 1997. Święty baldachim: Elementy socjologicznej teorii religii. Tłum. Włodzimierz Kurdziel. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Borowik, Irena. 2005. „O deprywatyzacji religii José Casanovy na tle debaty wokół sekularyzacji.” W Religie publiczne w nowoczesnym świecie. José Casanova. Tłum. Tomasz Kunz, 7-18. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Borowik, Irena. 2010. „Religijność w nowoczesności: Rzeczywistość społeczna i jej socjologiczna interpretacja.” W W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie. Red. Józef Baniak, 66-81. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Brzozowski, Tomasz Tadeusz. 2012. „Religijność czy duchowość? O strukturze przeżyć wewnętrznych człowieka.” W Duchowość religijna jako droga wewnętrznego doskonalenia współczesnego człowieka zachodniego chrześcijaństwa. Konteksty antropologiczne i socjologiczne. Red. Józef Baniak, 267-291. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Casanova, José. 1998. „Deprywatyzacja religii.” W Socjologia religii. Antologia tekstów. Red. Władysław Piwowarski. Tłum. Jacek Ziemek, 409-428. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Casanova, José. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Tłum. Tomasz Kunz. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Casanova, José. 2009-2010. „Sekularyzacja przemyślana na nowo: globalna perspektywa porównawcza.” Tłum. Marcin Polakowski. Teologia Polityczna 6: 101-114.

CBOS. 2015a. „Katolik w życiu publicznym – potencjalne konflikty norm i wartości.” Komunikat z badań 45.

CBOS. 2015b. „Sfera sacrum i profanum w życiu społecznym.” Komunikat z badań 31.

CBOS. 2015c. „Oczekiwane zmiany w nauczaniu Kościoła.” Komunikat z badań 32.

CBOS. 2016. „Polacy o prawach kobiet, «czarnych protestach» i prawie aborcyjnym.” Komunikat z badań 165.

CBOS. 2017. „Zasady moralne a religia.” Komunikat z badań 4.

CBOS. 2020a. „Religijność Polaków w ostatnich 20 latach.” Komunikat z badań 63.

CBOS. 2020b. „Religijność Polaków w warunkach pandemii.” Komunikat z badań 137.

CBOS. 2020c. „Wpływ pandemii na religijność Polaków.” Komunikat z badań 74.

CBOS. 2020d. „O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach po wyroku Trybunału Konstytucyjnego.” Komunikat z badań 153.

CBOS. 2020e. „Zwyczaje wielkopostne i wielkanocne.” Komunikat z badań 49.

CBOS. 2021a. „Boże Narodzenie 2021.” Komunikat z badań 163.

CBOS. 2021b. „Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa.” Komunikat z badań 144.

CBOS. 2021c. „Stosunek Polaków do wybranych zjawisk i zachowań kontrowersyjnych moralnie.” Komunikat z badań 165.

CBOS. 2022a. „Źródła zasad moralnych.” Komunikat z badań 1.

CBOS. 2022b. „Lokalna parafia – jej postrzeganie i funkcje.” Komunikat z badań 5.

CBOS. 2022c. „Wielki Post i Wielkanoc.” Komunikat z badań 53.

Domagała, Bożena. 2018. „Polak-katolik w oglądzie socjologicznym (analiza wyników badań i wybranych problemów debaty publicznej).” Humanistyka i przyrodoznawstwo 24: 267-280.

Draguła, Andrzej. 2010. Ocalić Boga: Szkice z teologii sekularnej. Warszawa: Biblioteka Więzi.

Drozdowicz, Jarema. 2022, „W co wierzy pokolenie Z? Transformacje religijności cyfrowej młodzieży.” Przegląd Religioznawczy 1: 91-109.

Franciszek. 2014. Adhortacja apostolska Evangelii gaudium. Wrocław: Wydawnictwo TUM.

Franciszek. 2020. Encyklika Fratelli tutti. Wrocław: Wydawnictwo TUM.

GUS. 2017. Jakość życia w Polsce w 2015 r.: Wynika badania spójności społecznej. Warszawa/Łódź: Główny Urząd Statystyczny/Urząd Statystyczny w Łodzi.

GUS. 2019. Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.

GUS. 2020. Jakość życia i kapitał społeczny w Polsce: Wyniki Badania spójności społecznej 2018. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.

Guzik, Aldona, i Radosław Marzęcki. 2018. „Niemoralna religijność: Wzory religijności i moralności młodego pokolenia Polaków.” Roczniki Nauk Społecznych 1: 123-143.

ISKK. 2021. Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.

Jan Paweł II. 1980. „Przyszłość człowieka zależy od kultury.” Więź 7-8: 5-18.

Jan Paweł II. 1988. „Przemówienie do uczestników plenarnego zebrania Sekretariatu dla Niewierzących.” L’Osservatore Romano 3-4: 28.

Jan Paweł II. 1995. List apostolski Tertio Millennio adveniente. Poznań: Pallottinum.

Katechizm Kościoła Katolickiego. 2020. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.

Kubicki, Dominik. 2012. „Kres masowej wiary w społecznościach (europejskiego) Zachodu jako badawcze wyzwanie współczesności wobec filozofii religii i socjologii religii.” W Duchowość religijna jako droga wewnętrznego doskonalenia współczesnego człowieka

zachodniego chrześcijaństwa. Konteksty antropologiczne i socjologiczne. Red. Józef Baniak, 321-349. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kulbat, Waldemar. 2007. „Sekularyzacja w perspektywie socjologii.” Łódzkie Studia Teologiczne 16: 125-131.

Luckmann, Thomas. 2011. Niewidzialna religia. Kraków: Wydawnictwo Nomos.

Mariański, Janusz, i Stanisław Wargacki. 2011. „Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy.” Przegląd Religioznawczy 4: 127-149.

Mariański, Janusz. 2009. „Sekularyzacja a nowe formy religijności.” Roczniki Nauk Społecznych 37 (1): 33-68.

Mariański, Janusz. 2014. Wiara i wierzenia Polaków w niestabilnej nowoczesności: Analiza socjologiczna. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Mariański, Janusz. 2015. „Katolicyzm polski w procesie przemian.” Władza sądzenia 6: 30-45.

Mariański, Janusz. 2017a. Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Mariański, Janusz. 2017b. „Autorytet społeczny Kościoła katolickiego w Polsce w procesie przemian.” Studia Pedagogica Ignatiana 5: 77-106.

„Obwieszczenie Prezesa TK z dn. 18.12.1997 r.” 1997. Dziennik Ustaw 157: poz. 1040.

Pew Research Center. 2017. „Religijność i przynależność narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej.” Dostęp 2022.06.01. https://www.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/7/2017/05/POL-Overview-FOR-WEB.pdf.

Potocki, Andrzej. 2014. „Problem polskiej wiary. Uwagi socjologa.” Colloquia Theologica Ottoniana 1: 35-57.

Ratzinger, Joseph. 2005a. Europa Benedykta w kryzysie kultur. Tłum. Wiesława Dzieża. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.

Ratzinger, Joseph. 2005b. Wiara, prawda, tolerancja. Tłum. Ryszard Zajączkowski. Kielce: Wydawnictwo Jedność. Sobór Watykański II. 2002. „Deklaracja Nostra aetate.” W Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, 333-337. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.

Szacka, Barbara. 2008. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Szlendak, Tomasz. 2008. Supermarketyzacja. Religia i obyczaje seksualne młodzieży w kulturze konsumpcyjnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Szulakiewicz, Marek. 2006. „Od chrześcijaństwa metafizycznego do dialogicznego.” Więź 3: 34-43.

Świątkiewicz, Wojciech. 1993. „Rola religijności w procesach legitymizacji społecznego świata.” W Społeczny świat i jego legitymizacji. Red. Wojciech Świątkiewicz, 25-43. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Świątkiewicz, Wojciech. 2010. Między sekularyzacją i deprywatyzacją.

Socjologiczne refleksje wokół polskiej religijności w kontekście europejskim. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Troeltsch, Ernst. 2006. „Indywidualizm religijny i Kościół.” W Religia, kultura filozofia. Wybór pism. Tłum. Andrzej Przyłębski, 47-65. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Ulman, Paweł. 2017. „Religijność osób starszych w Polsce. Wyniki badań statystycznych.” Studia Socialia Cracoviensia 2: 197-210.

Zaręba, Sławomir H. 2010. „Wiara religijna wśród wartości nadających sens życiu ludzkiemu w świetle badań socjologicznych nad młodzieżą szkolną i akademicką.” Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne 4: 4-19.