Personalistyczno-historyczny charakter Objawienia Bożego w myśli Włodzimierza N. Łosskiego

Michał Płóciennik

doi:10.36124/rt.2023.22

Opublikowane: 2024-02-221

Tom 65 Nr 3 (2023)

Personalistyczno-historyczny charakter Objawienia Bożego w myśli Włodzimierza N. Łosskiego

Michał Płóciennik

https://orcid.org/0000-0003-3644-0027

https://doi.org/10.36124/rt.2023.22

Abstrakt

W chrześcijaństwie wszystko zależy od Objawienia Bożego, więcej: ono samo jest rezultatemi zarazem przekazicielem Objawienia. Kategoria Objawienia Bożego stanowi klucz hermeneutyczny do zrozumienia relacji między Trójjedynym Bogiem, człowiekiem i światem, stąd sama domaga się właściwego odczytania, wszak wyznacza z jednej strony samorozumienie się chrześcijaństwa, z drugiej strony jego stosunek do innych religii czy propozycji zbawienia. Niniejszy tekst stanowi próbę prezentacji Bożego Objawienia w ujęciu jednego z najważniejszych teologów prawosławnych XX wieku, Włodzimierza N. Łosskiego, zwłaszcza pod kątem dwóch najistotniejszych wymiarów Objawienia: personalności i historyczności. Myśl Rosjanina zawiera nie tylko przenikliwe i dogłębne analizy dotyczące tego, co specyficznie chrześcijańskie w kontekście revelatio Dei, ale także niezwykle ciekawe intuicje w zakresie chrześcijańskiej teologii religii. Ich wydobycie oraz pośrednio wskazanie ich potencjału hermeneutycznego, m.in. w kontekście ekumenicznym i międzyreligijnym, wraz z zachętą do szerszego zainteresowania spuścizną teologiczną Łosskiego na naszym rodzimym gruncie, stanowi podstawowy cel tegoż przedłożenia.

Słowa kluczowe:

Objawienie Boże, Włodzimierz Łosski, personalizm, historyczność, teologia religii, specyfika chrześcijaństwa, Trójca Święta, prawosławie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Płóciennik, M. (2024). Personalistyczno-historyczny charakter Objawienia Bożego w myśli Włodzimierza N. Łosskiego. Rocznik Teologiczny, 65(3), 569–599. https://doi.org/10.36124/rt.2023.22

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Augustyn, Leszek. 2003. Myślenie z wnętrza Objawienia. Studium filozofii Siemiona L. Franka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Breviarium Fidei: Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. 2001. Opr. Stanisław Głowa, Ignacy Bieda. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha.

Chazbijewicz, Selim. 1999. „Duchowość mistyczna w islamie na podstawie Koranu, Sunny i Szariatu.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 32: 259-268.

Daniélou, Jean. 1965. „Bóg i my.” Tłum. Aniela Urbanowicz. W Jean Daniélou, Bóg i my. W stronę Chrystusa, 5-158. Kraków: Znak.

Dajczer, Tadeusz. 1990. „Oryginalność chrześcijaństwa na tle innych religii świata.” W Chrześcijaństwo wśród religii. Red. Magdalena Bałka, 22-34. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej.

Dei Verbum: „Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum.” 2002. W Sobór Watykański II. Konstytucje – dekrety – deklaracje, 350-362. Poznań: Pallottinum.

Dembowski, Bronisław. 1974. „Poznanie Boga jako Absolutu i Osoby.” W Aby poznać Boga i człowieka. Część pierwsza – o Bogu dziś. Red. Bohdan Bejze, 51-64. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.

Evdokimov, Paul. 1996. Wieki życia duchowego. Od Ojców pustyni do naszych czasów. Tłum. Maria Tarnowska. Kraków: Znak.

Evdokimov, Paul. Poznanie Boga w Kościele Wschodnim. Patrystyka, liturgia, ikonografia. Tłum. Alina Liduchowska. Kraków: Wydawnictwo M.

Gapińska, Anna. 2019. „Trójca Święta w refleksji teologicznej Włodzimierza Łosskiego.” Elpis 21: 35-39. DOI: https://doi.org/10.15290/elpis.2019.21.05

Greshake, Gisbert. 2009. Trójjedyny Bóg. Teologia trynitarna. Tłum. Jan Tyrawa, Wrocław: Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.

Gryz, Krzysztof. 2009. Antropologia przebóstwienia. Obraz człowieka w teologii prawosławnej. Kraków: UNUM.

Grzegorz z Nazjanzu. 1967. Mowy wybrane. Red. Stefan Kazikowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.

Hryniewicz, Wacław. 1982. „Tajemnica Chrystusa w teologii prawosławnej.” W Jezus Chrystus. Historia i tajemnica. Red. Wincenty Granat i Edward Kopeć, 415-444. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Kałuża, Krystian. 2007. „Teologia trynitarna jako podstawa chrześcijańskiej teologii religii?” W Teologia religii. Chrześcijański punkt widzenia (Biblioteka Teologii Fundamentalnej 2). Red. Grzegorz Dziewulski, 277-312. Łódź/Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.

Kärkkäinen, Veli-Matti. 2004. Trinity and ReligiousPluralism: The Doctrine of Trinity in Christian Theology of Religions. Aldershot: Ashgate.

Kłodkowski, Piotr. 1998. Homo misticus hinduizmu i islamu. Warszawa: Dialog.

Kongregacja Nauki Wiary. 1989. „List do biskupów Kościoła katolickiego o niektórych aspektach medytacji chrześcijańskiej, Orationis formas 15.10.1989.” Dostęp 2022.10.15. https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19891015_meditazione-cristiana_pl.html.

Koran. 1986. Tłum. Józef Bielawski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kościelniak, Krzysztof. 2006. Chrześcijaństwo w spotkaniu z religiami świata. Kraków: Wydawnictwo M.

Królikowski, Janusz. 1999. Trójca Święta i życie chrześcijańskie. Rozważania trynitarne. Tarnów: Oratorium.

Królikowski, Janusz. 2015. „Niektóre aspekty trynitologii współczesnej.” Analecta Cracoviensia 47: 7-23. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.1746

Kubacki, Zbigniew. 2002. „Grundaxiom Karla Rahnera i jego interpretacje.” Studia Bobolanum 2: 53-73.

Kubacki, Zbigniew. 2016. Kościół, religie, zbawienie. O jedyności i powszechności zbawczej Kościoła oraz zbawczej roli religii niechrześcijańskich. Kraków: WAM.

Kudelska, Marta. 2003. Karman i Dharma. Wizja świata w filozoficznej myśli Indii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kupiec, Kaziemierz. 1985. „Pneumatologicznie ukierunkowana chrystologia Vladimira Lossky’ego.” Analecta Cracoviensia XVII: 267-281. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.3234

Ladaria, Louis F. 2001. „Stworzenie nieba i ziemi.” W Historia dogmatów. Red. Bernard Sesboüe, tom 2: Człowiek i jego zbawienie, tłum. Piotr Rak, 17-80. Kraków: Wydawnictwo M.

Lossky, Vladimir. 1974. In the image and likeness of God. New York: St. Vladimir’s Seminary Press.

Lossky, Vladimir. 1977. „Odkupienie i przebóstwienie.” Tłum. Henryk Paprocki. W drodze 4: 8-17.

Lossky, Vladimir. 1977. „«Mrok» i «Światłość» w poznaniu Boga.” Tłum. Henryk Paprocki. W drodze 10: 34-43.

Łosski, Włodzimierz. 2000. Teologia dogmatyczna. Tłum. Henryk Paprocki. Białystok: Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce.

Łosski, Włodzimierz. 2007. Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego. Tłum. Izabela Brzeska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Markides, Vasilios N. 2010. „Prawosławne spojrzenie na inne religie.” W Religie świata w dialogu. Red. Udo Tworuschka,tłum. Adam Wąs, 49-73. Poznań: Wydawnictwo Święty Wojciech.

Nakamura, Hajime. 2005. Systemy myślenia ludów Wschodu: Indie, Chiny, Tybet, Japonia. Tłum. Wiesława Szkudlarczyk-Brkić. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Naumowicz, Józef. 2000. „Wcielenie Boga i zbawienie człowieka. Złota reguła soteriologii patrystycznej.” Warszawskie Studia Teologiczne XIII, 17-30.

Obolevitch, Teresa. 2014. Filozofia rosyjskiego renesansu patrystycznego: o. Gieorgij Fłorowski, Włodzimierz Łosski i inni. Kraków: Copernicus Center Press.

Panikkar, Raimon. 1993. Trinität. Über das Zentrum menschlicher Erfahrung. München: Kösel.

Papanikolau, Aristotle. 2006. Being with God. Trinity, Apophaticism, and Divine-Humane Communion. Notre Dame: University of Notre Dame Press. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvpj7d7v

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Biblia Tysiąclecia. 2002. Wyd. V, Poznań: Pallottinum.

Przesmycki, Piotr. 2004. „Włodzimierz Łosski.” W Leksykon wielkich teologów XX/XXI wieku. Tom 2, red. Józef Majewski i Jarosław Makowski, 252-263. Warszawa: „Biblioteka” Więzi.

Przybysławski, Artur. 2004. Coincidentia oppositorum. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Rad, Gerhard von. 1986. Teologia Starego Testamentu. Tłum. Bogusław Widła. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.

Rahner, Karl. 1967. „Der dreifaltige Gott als transzentender Urgrund Heilsgeschichte.” W Mysterium Salutis. Grundriss einer Heilsgeschichtlichen Dogmatik II. Red. Johannes Feiner i Magnus Löhrer, 317-401. Einsiedeln/Zürich/Köln: Benzinger Verlag.

Rahner, Karl. 1987. Podstawowy wykład wiary. Tłum. Tadeusz Mieszkowski, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.

Rahner, Karl. 2005. „Uwagi na temat dogmatycznego traktatu De Trinitate.” W Karl Rahner. Pisma wybrane, tom1, tłum. Grzegorz Bubel, 185-215. Kraków: WAM.

Ratzinger, Joseph. 1970. Das neue Volk Gottes. Entwürfe zur Ekklesiologie. Düsseldorf: Patmos-Verlag.

Ratzinger, Joseph. 2005. Wiara, prawda, tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata. Tłum. Ryszard Zajączkowski. Kielce: Jedność.

Ratzinger, Joseph. 2006. Święto wiary. O teologii Mszy Świętej. Tłum. Jarosław Merecki. Kraków: Salwator.

Reale, Giovanni. 2003. Myśl starożytna. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Rogowski, Roman E. 1995. „«Theosis»: Człowiek powołany do przebóstwienia.” Wrocławski Przegląd Teologiczny 3 (1): 59-71.

Rus, Remus. 2008. „Pogląd chrześcijaństwa prawosławnego na religie świata.” Tłum. Małgorzata Wiertlewska. Poznańskie Studia Teologiczne 22: 189-202. DOI: https://doi.org/10.14746/pst.2008.22.13

Rusecki, Marian. 1996. „Zbawczy wymiar objawienia.” W Vivere in Christo. Chrześcijański horyzont moralności. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Seweryna Rosika w 65. rocznicę urodzin. Red. Janusz Nagórny i Andrzej Derdziuk, 409-418. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Rusecki, Marian. 2000. „Uniwersalizm zbawienia w Jezusie Chrystusie w nauce VaticanumII.” W Uniwersalizm chrześcijaństwa a pluralizm religii. Materiały z sympozjum Tarnów-Kraków 14-15 kwietnia 1999. Red. Stanisław Budzik i Zdzisław Kijas, 52-71. Tarnów: Biblos.

Rusecki, Marian. 2006.„Pojęcie Objawienia w Dei Verbum.” Studia Nauk Teologicznych PAN 1:9- 22. DOI: https://doi.org/10.24425/118062

Rusecki, Marian. 2007. „Objawienie Boże podstawą religii.” W Teologia religii. Chrześcijański punkt widzenia (Biblioteka Teologii Fundamentalnej 2). Red. Grzegorz Dziewulski, 157-182. Łódź/Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.

Russel, Norman. 2006. The Doctrine of the Deification in the Greek PatristicTradition. New York: Oxford University Press.

Scholem, Gershom. 1997. Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki. Tłum. Ireneusz Kania. Warszawa: Czytelnik.

Sesboüe, Bernard. 1999. „Misterium Trójcy: Refleksja spekulatywna i opracowanie języka. «Filioque». Relacje trynitarne (Począwszy od IV wieku).” W Historia dogmatów. Red. Bernard Sesboüe, tom 1: Bóg zbawienia,tłum. Piotr Rak, 251-300. Kraków: Wydawnictwo M.

Špidlik, Tomáš. 2000. Myśl rosyjska. Inna wizja człowieka. Tłum. Janina Dembska, Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.

Stăniloae, Dumitru. 1986. Dio è amore. Indagine storico-teologica nella prospettiva ortodossa. Roma: Città Nuova.

Suzuki, Daisetz Taitaro. 1974. Der Westliche und der Östliche Weg. Essays über christliche und buddhistische Mystik. Berlin: Ullstein.

Szczurek, Jan Daniel. 2003. Trójjedyny. Traktat o Bogu w Trójcy Świętej Jedynym. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.

Waldenfels, Hans. 1993. O Bogu, Jezusie Chrystusie i Kościele dzisiaj. Teologia fundamentalna w kontekście czasów obecnych.Tłum. Antoni Paciorek, Katowice: Księgarnia św. Jacka.

Węcławski, Tomasz. 1983. Zwischen Sprache und Schwaigen. Eine Erörterung der theologischen Apophase im Gespräch mit Vladimir N. Lossky und Martin Heidegger. Roma: Pontificia Universitas Gregoriana – Facultas Theologiae.

Węcławski, Tomasz. 1995. Wspólny świat religii. Kraków: Znak.

Williams, Rowan. 1975. The theology of Vladimir Nikolaievitch Lossky: An Exposition and Critique. Oxford: Bodleian Library.

Williams, Rowan. 1980. „The Via Negativa and the Foundations of Theology: an Introduction to the Thought of V.N. Lossky.”W New Studies in Theology I. Red. Stephen Sykes, i Derek Holmes, 95-117. London: Duckworth.

Woźniak, Robert J. 2008. „Metafizyka i Trójca. Teo-ontologia trynitarza pomiędzy apofatyką i katafatyką.” W Metafizyka i teologia. Debata u podstaw. Red. Robert J. Woźniak, 270-304. Kraków: WAM.

Woźniak, Robert J. 2009. „Wcielenie Boga i historia człowieka.” Znak 4: 81-91.