Dziedzictwo wydawnicze Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w II Rzeczypospolitej — stan dotychczasowej wiedzy i perspektywy badawcze

Ivan Nikulin

doi:10.36124/rt.2024.18

Opublikowane: 2024-11-291

Tom 66 Nr 3 (2024)

Dziedzictwo wydawnicze Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w II Rzeczypospolitej — stan dotychczasowej wiedzy i perspektywy badawcze

Ivan Nikulin

https://orcid.org/0000-0002-0546-3763

https://doi.org/10.36124/rt.2024.18

Abstrakt

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w okresie międzywojennym, pomimo wszelkich trudności w stosunkach z państwem i społeczeństwem, przeżywał okres ożywienia życia kościelnego. Metropolita Dionizy (Waledyński) dążył do rozwoju działalności kościelnej i edukacyjnej na wielu płaszczyznach. Za jeden z jego głównych kierunków upatrywał szeroko rozwinięte wydawnictwo książkowe, którego centrum stanowiła warszawska Drukarnia Synodalna. Artykuł analizuje historię i obecny stan badań nad wydawnictwami kościelnymi w międzywojennej Polsce, ocenia ich skalę i perspektywy dalszych badań. Autor dochodzi do wniosku, że pomimo obfitości badań nad historią Kościoła Prawosławnego w II Rzeczypospolitej, dzieje działalności wydawniczej pozostają praktycznie niezbadane.

Słowa kluczowe:

Prawosławie, Polski Kościoł Prawosławny, wydawnictwa w II Rzeczypospolitej, metropolita Dionizy (Waledyński), działalność oświatowa, drukarstwo, Drukarnia Synodalna

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nikulin, I. (2024). Dziedzictwo wydawnicze Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w II Rzeczypospolitej — stan dotychczasowej wiedzy i perspektywy badawcze. Rocznik Teologiczny, 66(3), 519–534. https://doi.org/10.36124/rt.2024.18

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aleksij (Gromadskij), arhiepiskop. 1933. „Mitropolit Georgij.” Voskresnoe čtenie 21: 323–325.

Aleksij (Gromadskij), arhiepiskop. 1937. K istorii Pravoslavnojcerkvi v Pol´še za 10-letnee prebyvanie vo glave Ee Blažennejšego Dionisiâ (1922–1933). Varšava: Sinodal´naâ tipografiâ.

Blohin, Vladimir S. 2014. Istoriâ pomestnyh Pravoslavnyhcerkvej: Učebnoe posobie. Ekaterinburg: Ekaterinburgskaâ duhovnaâ seminariâ.

Blohin, Vladimir S. 2022. Istoriâ pomestnyh Pravoslavnyhcerkvej: učebnik. Ekaterinburg: Ekaterinburgskaâ duhovnaâ seminariâ.

Bulaty, Pavel. 2018. „The life of the Orthodox Church in Western Belarus in the photos with the magazine Voskriesnoje chtienije.” Cerkovno-istoričeskij al´manah Χρονοσ 6: 128–156.

Čitatel´. 1933. „Tvorčeskij pamâtnik.” Voskresnoe čtenie 17: 263–267.

Dudra, Stefan. 2010. Mitropolita Dionizy (Waledyński). Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna.

Ego Blaženstvu, Blažennejšemu Dionisiû, Mitropolitu Varšavskomu i Volynskomu i vseâ Pol´ši, Svâŝenno-Arhimandritu Počaevo-Uspenskiâ Lavry, vden´ ego ûbileev: dvadcatiletnego episkopskogo (1913–1933) i desâtiletnego mitropolič´âgo (1923–1933) „Slovo” i „Voskresnoe čtenie”. 1933. Varšava: Sinodal´naâ tipografiâ.

Fedûkina, Elena V. 2010. „Prosvetitel´skaâ deâtel´nost´ mitr. Dionisiâv (Valedinskogo) kak opredelâûŝij faktor v razvitii pravoslavnoj kul´tury II Rečipospolitoj.” W Ežegodnaâ bogoslovskaâ konferenciâ Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta, tom 1, nr 20, 327–331. Moskva: Pravoslavnyj Svâto-Tihonovskij universitet.

Iwaniuk, Wiesław. 2004. „Białoruskie wydawnictwa cerkiewne w II Rzeczypospolitej.” W Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red. Antoniego Mironowicza, Urszuli Pawluczuk i Piotra Chomika, 212–224. Białystok: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Kawecka, Agata et al. 2021. Komentowana bibliografia polskich przekładów piśmiennictwa kręgu Slavia Orthodoxa, red. Ivan Petrow (Series Ceranea 7). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8220-416-2

Katalog książek i broszur Warszawskiego składa synodalnego na 1939 rok. 1939. Warszawa: Drukarnia Synodalna.

Krasińska, Izabela. 2023. „Wyznawcy prawosławia w Drugiej Rzeczypospolitej w dyskursie prasowym «Przeglądu Prawosławnego» (1939).” Studia Ełckie 3: 285–306. https://doi.org/10.32090/SE.250314

Kuryłowicz, Aleksy. 2000. „Prasa prawosławna w II Rzeczypospolitej.” W Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej i krajów sąsiednich, red. Piotr Chomik, 138–139. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii UwB.

Kuryłowicz, Aleksy. 2004 „Prawosławne oficyny wydawnicze w II Rzeczypospolitej.” W Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red. Antoni Mironowi, Urszula Pawluczuk, Piotr Chomik, 199–211. Białystok: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku.

Labyncev, Ûrij A., i Larisa L. Ŝavinskaâ. 1999. Belorussko-ukrainsko-russkaâ pravoslavnaâ knižnost´ mežvoennoj Pol´ši. Issledovaniâ i publikacii po materialamèkspedicii 1996 g. Moskva: “Indrik”

Labyncev, Ûrij A., i Larisa L. Ŝavinskaâ. 2001. Pravoslavnaâ literatura Pol´ši (1918–1939 gg.). Minsk: Nacional´naâ biblioteka Belarusi.

Michalczuk, Witali. 2022. Metropolita Dionizy Waledyński wielki hierarcha i prawosławny obywatel Rzeczypospolitej — biografia w rzeczach, fofgrafiach i archiwaliach. Kraków: Skriptum.

Mironowicz, Antoni. 2005. Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. DOI: https://doi.org/10.15290/elpis.2006.08.09

Mironowicz, Antoni. 2006. Kościół prawosławny w Polsce. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.

Mironowicz, Antoni. 2012. „Białoruskie wydawnictwa cerkiewne w II Rzeczypospolitej.” W Między Rzymem a Nowosybirskiem. Księga Jubileuszowa dedykowana Ks. Marianowi Radwanowi SCJ, red. Irena Wodzianowska i Hubert Łaszkiewicz, 347–356, Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Mironowicz, Antoni. 2018. Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej. Białystok: Agencja Wydawnicza EkoPress.

Mironowicz, Antoni. 2020. „Pol´skaâ Avtokefal´naâ Pravoslavnaâ Cerkov´.” W Pravoslavnaâ ènciklopediâ. Tom 57. Moskva: CNC «Pravoslavnaâ Ènciklopediâ»: 272–279.

Mìsilo, Êvgen. 1991. Bìblìografìâ ukraïns´koï presiv Pol´ŝì (1918–1939) ì Zahìdno-Ukraïns´kìj Narodnìj Respublìcì (1918–1919). Edmonton: Vidavnictvo Kanads´kogo ìnstitutu ukraïns´kihstudìj (Al´berts´kij unìversitet).

Misiło, Eugeniusz. 1983. Spis tytułów prasy ukraińskiej w Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: IBL PAN.

Nikulin, Ivan. 2023. „Ile publikacji wydała warszawska Drukarnia Synodalna? (Wstępny przegląd wydań 1923–1939).” Elpis 25: 87–92. https://doi.org/10.15290/elpis.2023.25.09 DOI: https://doi.org/10.15290/elpis.2023.25.09

„Osnovnye raboty L.L. Ŝavinskoj za 1990–2011 gg., posvâŝennye vostočnoslavânskim literaturam i istorii knižnoj kul´tury.” Nd. Ŝavinskaâ Larisa Leonidovna. Dostęp 2022.05.19. http://shchawin.narod.ru/spisShch.htm

Roŝinskij, Ûrij. 1933. „Desât´ let.” Voskresnoe čtenie 17: 267–269.

Samosûk, Nadežda Viktorovna 2012. „Pravoslavnye sinodal´nye izdaniâ vkul´ture Zapadnoj Belarusi, 1921–1939 gody.” Vestnik Polockogo gosudarstvennogo universiteta. Seriâ E. Pedagogičeskie nauki 15: 154–157.

Ŝavinskaâ, Larisa L. 1998. „Knižnyj repertuar krupnejšego pravoslavnogoizdatel´skogo centra mežvoennoj Pol´ši — Varšavskoj Sinodal´noj tipografii.” Slavânovedenie 1: 76–88.

Skurat, Konstantin E. 1994. Istoriâ Pomestnyh Pravoslavnyh Cerkvej: Učebnoe posobie, v 2 t. Moskva: Russkie ogni.

Sosna, Grzegorz. 2005. Kratkij ukazatel´ slovarnyh statejcerkovno-bogoslužebno-pastyrskogo haraktera. Bel´sk Podlâšskij/Ryboly: Polecealne studium ikonograficzne.

Sosna, Grzegorz i Antonina Troc-Sosna. 2017. Hierarchia, kler i pracownicy Kościoła prawosławnego w XIX-XXI wieku w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej. Wydanie II, poprawione i uzupełnione. Warszawa/Bielsk Podlaski: Warszawska Metropolia Prawosławna.

Stempa, Tomasz. 2016. Cerkiew Prawosławna w Polsce (illustrowana historia). Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna.

Suławka, Adam R. 2018. „Prasa rosyjska i rosyjskojęzyczna w II Rzeczypospolitej (1918-1939).” Rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski.

Svitič, Aleksandr K. 1959. Pravoslavnaâ Cerkov´ v Pol´še i ee avtokefaliâ. Buènos Ajres: Naša Strana.

Syrnyk, Marek. 1996. Ukraińcy w Polsce 1918–1939. Oświata i szkolnictwo. Wrocław: Krynica Design Studio.

Velimirovič, Miloš Milorad i Svetlana Georgievna Zvereva. 2005. „Gardner Ivan Alekseevič.” W Pravoslavnaâ ènciklopediâ. Tom 10. Moskva: CNC «Pravoslavnaâ Ènciklopediâ»: 416–418. DOI: https://doi.org/10.1017/S1092852900022781

Veretûk, Oksana. 2001. Ukraïns´ke lìteraturnežittâ u mìžvoênnìj Pol´ŝì. (Vidannâ. Postatì. Ukraïns´ko-pol´s´kì lìteraturnì kontakti). Ternopìl´: Ternopìl´s´ka krajova organìzacìâ Nacìonal´noï Lìgi ukraïns´kih kompozitorìv.

Vlasovs´kij, Ìvan. 1998. Naris ìstorìï Ukraïns´koïpravoslavnoï Cerkvi, t. IV, č. II, reprintne vidannâ. Kiïv: Ukrainskaâ Pravoslavnaâ Cerkov´ Kievskogo Patriarhata.

„Voskresnoje čtenije.” 2022. Databáze Národní knihovny ČR. Dostęp 2022.05.19. https://aleph.nkp.cz/F/?func=direct&doc_number=000506381&local_base=SLK

Wilgat, Janina, red. 1986–2013. Bibliografia polska 1901–1939. Tom 1–15. Wrocław; Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Wiszka, Emilian. 2001. Prasa emigracji ukraińskiej w Polsce 1920–1939. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.