Polsko-ruska pieśń z XVIII w. o świętym Wasylim

Barbara Dzierżanowska

doi:10.36124/rt.2022.14

Published: 2023-05-291

Vol. 64 No. 2 (2022)

Polish-Ruthenian song from the 18th century about St. Vasili

Barbara Dzierżanowska

https://orcid.org/0000-0001-7103-0109

https://doi.org/10.36124/rt.2022.14

Abstract

The early modern Ruthenian paraliturgical lyric, written in the Latin alphabet, belongs to the literary heritage of the Polish-Ruthenian cultural borderland. It has been poorly recognized so far due to its scattering in Polish manuscripts of the silvae rerum type and has not entered historical and literary circulation, remaining on the margins of research on the popular religious works of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The article contains a critical edition of the narrative Song of Saint Vasili found in the manuscript of the Jagiellonian Library, which is a hagiographic-penitential variant of the so-called Ruthenian religious song. By evoking the legend of Basil the Great's expulsion of demons from a sinner, the work is a poetic call to prayer and penance that strengthens faith, symbolized by the steadfastness of the universally revered Father of the Church.

Most read articles by the same author(s)

Jerzy Ostapczuk, Barbara Dzierżanowska, Early Printed Editions of Cyrillic Liturgical Tetraevangelia. A Catalogue , Theological Yearbook: Vol. 65 No. 3 (2023)

Download files

PDF (polish)

Citation rules

Dzierżanowska, B. (2023). Polish-Ruthenian song from the 18th century about St. Vasili. Theological Yearbook, 64(2), 397. https://doi.org/10.36124/rt.2022.14

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Âkovenko, Natalâ M. 2017. U pošukah Novogo neba: žittâ ì teksti Joanikìâ Galâtovs´kogo. Kiïv: Laurus/Kritika.

Altaner, Berthold, i Alfred Stuiber. 1990. Patrologia. Życie, pisma i nauka Ojców Kościoła. Tłum. Paweł Pachciarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

Bazyli Wielki. 1972. „List 217 do Amfilochisa, w sprawie kanonów.” W Bazyli Wielki. Listy. Red. Włodzimierz Krzyżaniak, 235-245. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

Borek, Piotr. 2002. Szlakami dawnej Ukrainy. Studia staropolskie. Kraków: Collegium Columbinum.

Brückner, Aleksander. 1911. „Pieśni polsko-ruskie.” Pamiętnik Literacki 10/1/4: 181-197, 417-444.

Brückner, Aleksander. 1931. Dzieje kultury polskiej. Tom 3: Czasy najnowsze do roku 1831. Część 1: Czasy saskie (1697-1763). Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.

Ceccherelli, Andrea. 2003. Od Suriusa do Skargi. Studium porównawcze o „Żywotach świętych”. Izabelin: Świat Literacki.

Demuc´kij, Porfirìj Danilovič. 1903. Lìra ì ïï motivi. Kiïv: Ì. Ì. Čokolov.

Dzierżanowska, Barbara. 2019. „Pieśni ruskie zebrane z rękopisów Biblioteki Narodowej.” Barok. Historia – Literatura – Sztuka 26/2(52): 203-221.

Dzierżanowska, Barbara. 2020. „Czy pieśń ruska jest białoruska? O zapomnianym zjawisku literackim polsko-ruskiego pogranicza w XVII-XVIII w.” W Język, literatura i kultura Białorusi na przestrzeni wieków. Red. Mikałaj Chaustowicz, Radosław Kaleta, 279-288. Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Dzierżanowska, Barbara. 2022. „«Duma kozacka o wojnie z Kozakami» – zapomniany zabytek poezji rusko-polskiej.” Pamiętnik Literacki 2: 195-223.

Franko, Ìvan. 1907. „Studìï nad ukraïns´kimi narodnïmi pìsnâmi.” Zapiski Naukovogo tovaristva ìmenì Ševčenka 78: 104-108.

Getka, Joanna. 2009. Prosta mowa końca XVIII wieku. Język „Nauk Parafialnych” (Poczajów 1794). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Gnatûk, Oleksandra. 1994. Ukraïns´ka duhovna barokkova pìsnâ. Varšava, Kiïv: Pereval.

Gnatûk, Oleksandra. 2000. Barokovì duhovnì pìsnì z rukopisnih spìvanikìv XVIII st. Lemkìvŝini. L´vìv: Mìsìoner.

Gnatûk, Volodimir. 1902a. „Ugrorus´kì duhovnì vìršì.” Zapiski Naukovogo tovaristva ìm. Ševčenka 47: 69-70.

Gnatûk, Volodimir. 1902b. „Ugrorus´kì duhovnì vìršì.” Zapiski Naukovogo tovaristva ìm. Ševčenka 49: 251-252.

Hernasowa, Maria. 1959. „Geneza «pieśni gminnej» z IV cz. «Dziadów».” Pamiętnik Literacki 50/3-4: 551-561.

Hrotsvitha z Gandersheim. 1879. „Historia de conversione desperati adolescentis servi Proterii per sanctum Basilium.” W Patrologiae cursus completus. Series Latina. Red. Jacques Paul Migne, tom 137, 1109-1116. Paris: Sirou.

Kuran, Michał. 2008. „O erotyzmie w twórczości Samuela Twardowskiego.” W Amor vincit omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej. Red. Roman Krzywy, 156-189. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.

Krzyżanowski, Julian. 1961. „Pieśń o Kozaku i Kulinie.” W Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, 202-210. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Lazorkina, Olga. 2008. „Diplomaticheskaya deyatel’nost’ kantselyarii Velikogo knyazhestva Litovskogo v XVII v.” Zhurnal mezhdunarodnogo prava i mezhdunarodnykh otnosheniy 1: 43-48.

Lorens, Beata. 2017. „Bazylianie jako propagatorzy literatury łacińskiego kręgu kulturowego wśród społeczności unickiej w Rzeczypospolitej w XVIII wieku.” W Między Wschodem a Zachodem. Prawosławie i Unia. Red. Marzanna Kuczyńska, 293-329. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Łepki, Bogdan. 2014. Zarys literatury ukraińskiej. Warszawa: Pracownia Wydawnicza ElSet.

Mahan´ko, Mariâ Aleksandrovna. 2004. „Vasilij Velikij.” W Pravoslavnaâ ènciklopediâ. Tom VII. Moskva: Cerkovno-naučnyj centr «Pravoslavnaâ ènciklopediâ»: 131-191.

Mal´dzìs, Adam. 1974. Taâmnicy staražytnyh shovišča´. Da gistoryi belaruskaj litaratury XVII – XIX stagoddzâ´. Mìnsk: Mast. lit.

Malinka, Oleksandr. 1894. „Lirnik Evdokim Mykitovič Mokroviz.” Kievskaâ starina 46: 434-444.

Medvedik, Ûrìj. 2006. Ukraïns´ka duhovna pìsnâ XVII–XVIII stolìt´. L´vìv: UKU.

Medvedik, Ûrìj. 2015. „«Bogoglasnik» – perša drukovana antologìâ duhovnih pìsen´ v Ukraïnì.” Aktual´nì pitannâ gumanìtarnih nauk 12: 89-96.

Medwedyk, Jurij. 1994. „Z dziejów ukraińskiej pieśni religijnej.” W Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa. Tom 2, 397-402. Przemyśl: PWIN.

Medwedyk, Jurij. 2000. „Poczajowski „Bohohłasnyk”. Okoliczności powstania oraz źródła antologii ukraińskiej pieśni religijnej.” W Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa. Tom 5. Red. Stanisław Stępień, 347-354. Przemyśl: PWIN.

Mineâ Prazdničnaâ. 1890. Mineâ Prazdničnaâ imenuemaâ anfologïon, soderžaŝaâ służby gospodskim i blogorodičnym prazdnikom i sviatym izbrannym. Moskva: v Moskovskoj sinodal´noi tipografi.

Naumow, Aleksander. 2002. Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I. Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Collumbinum.

Nowak-Dłużewski, Juliusz. 1972. Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodsi Wazowie. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Nowicka-Jeżowa, Alina. 1996. „Pieśni ruskie z rękopisu Biblioteki Muzeum Czartoryskich (sygn. I 2337).” Barok. Historia – Literatura – Sztuka III/2(6): 187-202.

Rothe, Hans, i Jurij Medvedyk, red. 2016a. Bogoglasnik. Pesni blagogovejnyja (1790/1791). Eine Sammlung geistliche Lieder aus Ukraine. Tom 1: Facsimile. Köln/Weimar/Wien: Böhlau Verlag.

Rothe, Hans, i Jurij Medvedyk, red. 2016b. Bogoglasnik. Pesni blagogovejnyja (1790/1791). Eine Sammlung geistliche Lieder aus Ukraine. Tom 2: Darstellung. Köln/Weimar/Wien: Böhlau Verlag.

Rudenko, Yelena. 2015. „Ranniye belorusskiye latinografichnyye teksty kak pokazatel’ kontaktnoy yazykovoy zony.” Yazykovoy kontakt 2015: 138-147.

Skarga, Piotr. 1579. Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu z Pisma Świętego i z poważnych pisarzów i doktorów kościelnych wybranych. Część 1. Wilno: Mikołaj Krzysztof Radziwiłł.

Skarga, Piotr. 1585. Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu z Pisma Świętego i z poważnych pisarzów i doktorów kościelnych wybranych. Część 1. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk.

Surius, Laurentius. 1570. De probatis vitis sanctorum ab Al. Lippomano olim conscriptis nunc primum emendatis et auctis. Tom 1. Coloniae Agrippinae: apud Geruinum Calenium et haeredes Quentelios.

Tazbir, Janusz. 1978. Piotr Skarga, szermierz kontrreformacji. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Temčinas, Sergejus. 2017. „Języki kultury ruskiej w Pierwszej Rzeczypospolitej.” W Między Wschodem a Zachodem. Prawosławie i Unia. Red. Marzanna Kuczyńska, 81-120. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Voragine, Jakub de. 1955. Złota legenda. Wybór. Tłum. Janina Pleziowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Voznâk, Mihajlo. 1913. Materìali do ìstorìï ukraïns´koï pìsnì ì vìršì. Teksti j zamìtki. L´vìv: Z druk. Nauk. t-va ìm. Ševčenka.

Walczak, Bogdan. 2018. „Ruszczyzna – drugi język Rzeczypospolitej.” W Języki ruskie w rozwoju historycznym i kontaktach z polszczyzną. Red. Lilia Citko, 277-287. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.

Zosim, Ol´ga L. 2012. „Sakral’naâ po´ziâ i vostočnoslavânskaâ duhovnaâ pesennost’ XVII–XVIII vv.: intertekstual’nyj aspekt.” Vestnik Pravoslavnogo Svâto-Tihonovskogo gumanitarnogo universiteta. Seriâ V. Voprosy istorii i teorii hristianskogo iskusstva 2 (8): 41-51.

Žeňuch, Peter. 2006. Kyrillische paraliturgische Lieder. Edition des handschriftlichen Liedguts im ehemaligen Bistum von Mukačevo im 18. und 19. Jahrhundert (Bausteine zur Slavischen Philologie und Kulturgeschichte. Reihe B. Editionen 23). Köln – Weimar – Wien: Böhlau Verlag.