Warunki naturalne Zatoki Antiocheńskiej a rozwój historyczny miasta Seleucja Pieria (czasy hellenistyczne i rzymskie)

Paweł Filipczak

doi:10.36124/rt.2023.14

Published: 2023-12-221

Vol. 65 No. 2 (2023)

Natural conditions of the Bay of Antioch and historical development of the city of Seleucia Pieria (Hellenistic and Roman times)

Paweł Filipczak

https://orcid.org/0000-0002-5813-8606

https://doi.org/10.36124/rt.2023.14

Abstract

The aim of the article is to determine the relationship between the historical development of Seleucia Pieria, the largest port city of Syria in Hellenistic and Roman times, and the natural conditions of the nearest region. In the paper I discuss hydrographic conditions (depth, bottom shape, sea currents and tides) and meteorological phenomena (winds, rains, storms, etc.) in the Bay of Antioch, especially in the coastal waters and on the shoreline itself (geological structure, natural resources). The subject has received little scholarly attention – contemporary historiography is dominated by negative assessments of the Syrian coast, considered to be poorly developed and dangerous for navigation. On the other hand, the presence of Greeks (and later Romans) on the Syrian coast has been known sincearchaic times. In the paper I use ancient sources (e.g. Strabo, Pliny, Polybius, Ammianus, Libanius, Julian the Apostate), Byzantine (Malalas), modern ones (descriptions of sailors and travelers from the 17^th–19^th centuries), last but not least – contemporary archaeological and geographical research.

Keywords:

Syria, Antioch, Seleucia, Pieria, bay, history

Download files

PDF (polish)

Citation rules

Filipczak, P. (2023). Natural conditions of the Bay of Antioch and historical development of the city of Seleucia Pieria (Hellenistic and Roman times). Theological Yearbook, 65(2), 323–350. https://doi.org/10.36124/rt.2023.14

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Źródła

Achilles Tatius: Achilles Tatius. 1969. Leucippe and Clitophon (Loeb Classical Library 45). Tłum. Stephen Gaselee, Cambridge, MA: Harvard University Press; Achilleus Tatios. 2002. Opowieść o Leukippe I Klejtofoncie. Tłum. Robert Krzysztof Zawadzki. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej. DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.achilles_tatius-leucippe_clitophon.1969

Appian: Appian. 2019. Roman History (Loeb Classical Library 4). Tom III. Red. i tłum. Brian McGing. Cambridge, MA: Harvard University Press; Apian z Aleksandrii. 1957. Historia rzymska. Część 1 i 2, tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Ammianus: Ammianus Marcellinus. 1950. History (Loeb Classical Library 300). Tom I: Books 14–19, tłum. John C. Rolfe, Cambridge, MA: Harvard University Press; Ammianus Marcellinus. 2002. Dzieje rzymskie (Biblioteka Antyczna). Tom 1, tłum. Ignacy Lewandowski. Warszawa: Prószyński i Spółka.

Arystoteles: Aristotle. 1962. Meteorologica (Loeb Classical Library 397). Tłum. Henry Desmond Prichard Lee. Cambridge MA: Harvard University Press; Arystoteles. 1982. Meteorologika. Tłum. Antoni Paciorek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Atenajos: Athenaeus. 2008. The Learned Banqueters (Loeb Classical Library 224). Tom III: Books 6–7. Tłum. i red. S. Douglas Olson. Cambridge MA: Harvard University Press; Atenajos. 2010. Uczta mędrców. Tłum. Krystyna Bartol, Jerzy Danielewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Kodeks Justyniana: Corpus Iuris Civilis. Codex Iustinianus. 1954. Red. Paul Krüeger. Tom II, Berlin: Weidmann.

Kodeks Teodozjusza: Theodosiani libri XVI cum Constitionibus Sirmondianis et leges novellae ad Theodosianum pertinentes. 1954. Red. Theodor Mommsen, Paul Martin Meyer. Tom II. Berlin: Weidmann.

Dioskurides: Dioscorides. 2000. De materia medica. Red. i tłum. Anne Tess Osbaldeston. Johannesburg: IBIDIS.

lawiusz Filostrat: Flawiusz Filostrat. 2012. Żywot Apolloniosa z Tyany. Tłum., wstęp i oprac. Marian Szarmach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Philostratus. 2005. The Life of Apollonius of Tyana (Loeb Classical Library 16). Tom 1: Books I-IV, red. Christopher Prestige Jones. Cambridge MA: Camridge University Press.

Homer, Odyseja: Homer. 1919. Odyssey. Tom I: Books 1-12 (Loeb Classical Library 104). Tłum. Augustus Taber Murray, Georg Edward Dimock. Cambridge MA 1919: Heinemann; Homer, Odyssey. Tom II: Books 13-24 (Loeb Classical Library 105). Tłum. Ausgustus Taber Murray, przejrzał Georg Edward Dimock. Cambridge MA 1919: Heinemann; Homer. 2004. Odyseja, tłum. L. Siemieński, wstęp. Zofia Abramowiczówna, oprac. Jerzy Łanowski. Wrocław: Ossolineum–DeAgostini.

Julian, Panegiryk: The Works of Emperor Julian. 1913. (Loeb Classical Library 13) Tłum. Wimer Cave Wright. London/New York: Heinemann.

Libaniusz: Libanios. 2016. Discours. Tom III: Discours XI. Antiochicos (Les Belles Lettres). Tłum. Michel Casevitz, Odile Lagacherie, przypisy Catherine Saliou. Paris: Societé d’Éditions Les Belles Lettres; Libanios. 1953. Wybór mów. Tłum., wstęp i oprac. Leokadia Małunowiczówna. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Liwiusz, Dzieje: Livy. 2017. History of Rome. Tom IX: Books 31–34 (Loeb Classical Library 295). Red., tłum. John C. Yardley, wstęp Dexter Hoyos, Cambridge MA: Harvard University Press; Liwiusz. 1976. Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi 28–34 (Biblioteka Przekładów z Literatury Antycznej 23). Tłum., oprac. Mieczysław Brożek, Józef Wolski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Malalas: Ioannis Malalae Chronographia. 2000. Red. Ioannes Thurn. Berolini/Novi Eburaci: De Gruyter; The Chronicle of John Malalas. 1986. Tłum. Elisabeth Jeffreys, Michael Jeffreys, Roger Scott. Melbourne: Australian Association For Byzantine Studies. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110876017

Novum Testamentum Graece. 2012. Wyd. 28. Red. Barbara i Kurt Aland, Johannes Karavidopoulos, Carlo Maria Martini, Bruce Manning Metzger. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

Pismo Święte. Stary i Nowy Testament. 2010. Red. Michał Peter, Michał Wolniewicz. Poznań: Wydawnictwo Święty Wojciech.

Pliniusz: Pliny. 1961. Natural History. Tom II: Books 3–7 (Loeb Classical Library 352). Tłum. Harris Rackham. Cambridge MA.: Harvard University Press; Gajusz Pliniusz Sekundus. 2017. Historia naturalna. Tom I: Kosmologia i geografia (księgi II–VI). Tłum., wstęp i oprac. Ireneusz Mikołajczyk, Natalia Rataj, Emilia Twarowska-Antczak, Krzysztof Antczak. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Prokopiusz, Wojny: Prokopios. 2014. The Wars of Justinian, Tłum. Henry Bronson Dewing, przejrzał, wstęp, uwagi A. Kaldellis. Indiana: Hackett Publishing; Prokopiusz. 2013. Historia wojen. Tom I: Wojny z Persami. Tłum. Dariusz Brodka. Kraków: Historia Iagellonica.

Polibiusz: Polybius. 2011. The Histories. Tom III: Books 5–8 (Loeb Classical Library 138). Tłum. William Roger Paton, przejrzał Frank William Walbank, Christian Habicht. Cambridge MA: Harvard University Press; Polibiusz. 1957. Dzieje (Biblioteka przekładów z Literatury Antycznej 3). Tłum, wstęp. Seweryn Hammer. Tom I. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Skylaks: „Scylacis Caryandensis Periplus.” 1882. W Geographi Graeci minores. Red. Carl Müller, tom I, 15–96. Parisiis: Ambrosio Firmin Didot; Periplus Skylaksa z Karyandy. 2005. Tłum, wstęp i oprac. Krzysztof Głombiowski. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Stadiasmus Maris Magni: „Anonymi Stadiasmus Maris Magni.” W Geographi Greaci Minores. Red. Carl Müller, tom. I, 427–514. Parisiis: Ambrosio Firmin Didot.

Strabon: Strabo. 1930. Geography. Tom VII: Books 15–16 (Loeb Classical Library 241). Tłum. Horace Leonard Jones. Cambridge MA: Heinemann.

Teodoret, Dzieje miłości Bożej: Theodoret de Cyr. 1977. Histoire des moines de Syrie, Histoire philothée I–XXX (Sources Chrétiennes 234). Tłum., red. i indeksy Pierre Canivet, Alice Leroi-Molinghen, Paris: Éditions du Cerf; Teodoret biskup Cyru. 2007. Dzieje miłości Bożej (Źródła Monastyczne 7). Tłum. Katarzyna Augustyniak, wstęp Ewa Wipszycka. Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów.

Opracowania

Alhammoud, Bahjan, i Karine Béranger, Laurent Mortier, Michel Crépon, Ivan Dekeyser. 2005. „Surface Circulation of the Levantine Basin: Comparison of the model results with observations.” Progress in Ocenography 66: 299–320. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pocean.2004.07.015

Amitai Yael, i Yoav Lehahn, Ayah Lazar, Eyal Heifetz. 2010. „Surface Circulation of the Eastern Mediterranean Levantine basin: Insight from the analyzing 14 years of satellite altimetry data.” Journal of Geophysical Research 115: [brak paginacji]. Dostęp: 2022.12.10. doi:10.1029/2010JC006147. DOI: https://doi.org/10.1029/2010JC006147

Allen, William. 1853. „The Ancient Harbour of Seleucia, in Pieria.” Journal of Royal Geographical Society of London 23: 157–163. DOI: https://doi.org/10.2307/1797959

Arce, Javier. 2018. „El emperador Trajano en los texto tardíos.” W Marco Ulpio Trajano. Emperador de Roma. Documentos y Fuentes para el studio de su reinado. Red. Julián Gonzáles, José Carlos Saquete, 303–329. Sevilla: Editorial Universidad de Sevilla.

Talbert, J.A. Richard, red. 2000. Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton: Princeton University Press.

Beaudry, Nicolas. 2007. „Ras el Bassit et l’Antiquité tardive a la côte nord-syrienne.” Revue d’études des civilisations anciennes du Proche-Orient 13: 19–28.

Beek, L. Aaron. 2018. „dromon.” W The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Red. Oliver Nicholson, tom I. Oxford: Oxford University Press: 507.

Beek, L. Aaron, i Alkiviadis Ginalis. 2018. „keles.” W The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Red. Oliver Nicholson, tom II. Oxford: Oxford Univeristy Press: 855.

Beek, L. Aaron, i Alkiviadis Ginalis. 2018. „lembos.” W The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Red. Oliver Nicholson, tom. II. Oxford: Oxford University Press: 892.

Bralewski, Sławomir. 1997. Imperatorzy późnego cesarstwa rzymskiego wobec zgromadzeń biskupów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Braudel, Ferdynand. 2004. Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II. Tłum. Tadeusz Mrówczyński, Maria Ochab, wstęp Bronisław Geremek, Witold Kula. Tom I. Warszawa: Książka i Wiedza.

Brody, L. Robin, i M.J.R. Nestor. 1980. Regional Forecasting Aids for the Mediterranean Basin. Handbook for Forecasters in the Mediterranean. Część 2. Monterey CA: Defense Technical Information Center.

Casson, Lionel. 1986. Ships and Seamanship in the Ancient World. Princeton: Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400853465

Ceran, Waldemar. 2013. Artisants et commerçants à Antioche et leur rang social (seconde moitié du IVe siècle de Notre ère). Tłum. Elżbieta Kolańska, red. Paweł Filipczak. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Chapot, Vincent. 1907. „Séleucie de Piérie.” Bulletin et Mémoires de la Société national des antiquaires de France, série VII, VI, Mémoires 1906: 149–226.

Chesney, Francis Rawdon. 1868. Narrative of the Euphrates Expedition carried on by order of the British Government during the years 1835, 1836 and 1837. London: Longmans, Green, and Co.

Chesney, Francis Rawdon. 1838. „On the Bay of Antioch, and the Ruins of Seleucia Pieria.” Journal of Royal Geographical Society of London 8: 228–234. DOI: https://doi.org/10.2307/1797800

De Salle, Eusèbe. 1840. Pérégrinations en Orient ou voyage pittoresque, historique et politique en Égypte, Nubie, Syrie, Turquie, Gréce pendant les années 1837-38-39. Tom I. Paris: Pagnerre, Curmer.

Dubertret, Louis. 1933. „La carte géologique au millionième de la Syrie et du Liban.” Revue de Géographique Physique et de Géologie Dynamique 6 (4): 267–318.

Ducin, Stanisław. 1997. Sztuka nawigacji w starożytnej Grecji i Rzymie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.

Erol, Özgün, i Paolo Antonio Pirazzoli. 1992. „Seleucia Pieria: an ancient harbour submitted to two successive uplifts.” The International Journal of Nautical Archaeology 21: 317–327. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1095-9270.1992.tb00379.x

Filipczak, Paweł. 2021. Namiestnicy rzymskiej Syrii w czasach przełomu (324–361 n.e.). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8220-213-7

Grainger, D. John. 1997. Seleukid Prosopography and Gazetteer. Leiden/Köln: Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004330108

Hecht, Artur, i Nadia Pinardi, Allan R. Robinson. 1988. „Currents, Water Masses, Eddies and Jets in the Mediterranean Levantine Basin.” Journal of Physical Oceanography 18: 1320–1353. DOI: https://doi.org/10.1175/1520-0485(1988)018<1320:CWMEAJ>2.0.CO;2

Henck, Nick. 2001. „Constantius o filoktistes?” Dumbarton Oaks Papers 55: 279–304. DOI: https://doi.org/10.2307/1291822

Honigmann, Ernst. 1921. „Seleukeia Pieria.” W Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Red. Wilhelm Kroll, Kurt Witte, seria 2, tom 1/3, 1184–1200. Sttutgart: J.B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung,

Instructions Nautiques. Bassin Orentale de la Méditerranée. 1913. Tom II: Côte est de Grèce et archipel Grec, Turquie d’Europe et d’Asie, Dardanelles, Mer de Marmara, Bosphore. Paris: Imprimerie Nationale.

Jones, Arnold Hugh Mathew. 1964. The Later Roman Empire. A Social, Economic and Administrative Survey. Tom I. Oxford: Oxford University Press.

Karataş, Atilla, i Hüseyn Korkmaz, Ahmet Bom. 2010. „Akıncı Burnu Keldağ Arasının Kıyı Jeomorfolojisi.” W Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu. Red. Mehemt Ali Özdemir, 152–164. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.

Kokoszko, Maciej. 2005. Ryby i ich znaczenie w życiu codziennym ludzi późnego antyku i wczesnego Bizancjum (III–VII w.). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Lane Fox, Robin. 2008. Travelling Heroes in the Epic Age of Homer. London: Allen Lane.

Łajtar, Adam. 2021. „A Weight of Seleucia in Pieria in Nea Paphos.” Études et Travaux 43: 255–263. DOI: https://doi.org/10.12775/EtudTrav.34.011

Łomniewski, Kazimierz. 1974. „Ogólna charakterystyka i przegląd badań.” W Morze Śródziemne. Red. Kazmierz Łomniewski, 5–38. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Łomniewski, Kazimierz. 1974. „Prądy morskie i pływy.” W Morze Śródziemne. Red. Kazimierz Łomniewski, 129–141. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Özsoy, Emin. 1981. „On the Atmospheric Factors Affecting the Levantine Sea.” Technical Raport nr 25. European Center for Medium Range Weather Forecasts 25: 1–29.

Özsoy Emin, i Artur Hecht, Ümit Ünlüata. 1985–1986. „Circulation and Hydrography of the Levantine Basin. Results of POEM coordinated experiments” Progress in Oceanography 22: 127–170. DOI: https://doi.org/10.1016/0079-6611(89)90004-9

Pamir, Hatice. 2014. „Recent Researches and New Discoveries in the Harbours of Seleucia Pieria.” Byzas. Veröffentlichungen des Deutschen Archäologischen Instituts Istanbul [Häfen und Haffenstädte im Sudlichen Mittelmeerraum von der Antike bis in byzantinische Zeit 19: 177–198.

Pamir, Hatice. 2005. „The Orontes Delta Survey.” W The Amuq Valley Regional Projects. Tom. 1: Survey in the Plain of Antioch and Orontes Delta, Turkey 1995–2002. Red. Kutlu Aslihan Yener, 67–98. Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago.

Pirazzoli, Pierre Antonio, i Jacques Laborel et al. 1991. „Holocene raised shorelines on the Hatay coasts (Turkey): Palaeoecological and tectonic implications.” Marine Geology 96: 295–311. DOI: https://doi.org/10.1016/0025-3227(91)90153-U

Pococke, Richard. 1745. A Description of the East and some other Countries. Tom II, część I. London: W. Bowyer.

Pulak, Cemal. 2001. „Cedar for Ships.” Archaeology and History in Lebanon 14: 24–36.

Reiter, R. Elmar. 1975. Handbook for Forecasters in the Mediterranean. Weather Phenomena of the Mediteranean Basin. Część I: General Description of the Meteorological Processes. Monterey CA: Environmental Prediction Research Facility.

Saliou, Catherine. 1999–2000. „Les fondations d’Antioche dans Antiochikos (Oratio XI) de Libanius.” Aram. Periodical 11–12, 357–388. DOI: https://doi.org/10.2143/ARAM.12.0.504475

Sartre, Maurice. 1997. Wschód rzymski. Prowincje i społeczeństwa prowincjonalne we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego w okresie od Augusta do Sewerów (31 p.n.e. – 235 n.e.). Tłum. Stanisław Rościcki. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Sartre, Maurice. 2001. D’Alexandre à Zenobie. Histoire du Levant antique (IVe siècle av. J.-C–IIIe siècle ap. J.-C. Paris–Beyrouth: Librarie Arthème Fayard, Presses de l’Université de France.

Seyrig, Henry. 1970. „Antquités syriennes.” Syria. Revue d’Art Orientale et d’Archéologie 47 (3–4): 287–311. DOI: https://doi.org/10.3406/syria.1970.6190

Van Berchem, Dennis. 1985. „Le port de Seleucie de Piérie et l’infrastructure logistique des guerres parthiques.” Bonner Jahrbücher 185: 47–87.

Vorderstrasse, Tasha. 2004. „A port of Antioch: Late Antique Al-Mina.” Topoi. Orient-Occident. Supplément 5, 2004: Antioche de Syrie. Histoires, images et traces de la ville antiqua: 363–372.

Vaumas, de, Etienne. 1954. „Montagnes du Moyen-Orient: l’Amanus et Djebel Ansarieh. Étude morphométrique.” Revue de géographie alpinie 42: 111–142. DOI: https://doi.org/10.3406/rga.1954.992

Vogler, Chantal. 1979. Constance II et l’administration imperiale. Strasbourg: Association pour l’étude de la civilisation romaine. Impr. de l’Université des sciences humaines.

Volney, Constantin-François de Chasseboeuf. 1787. Voyages en Syrie et en Égypte pendant les années 1783, 1784 et 1785. Tom II. Paris: Desenne.

Wiewiorowski, Jacek. 2017. „Classis Seleucena – późnorzymska flota wojenna?” Gdańskie Studia Prawnicze 38: 757–768.

Winfield, Rif. 2014. British Warships in the Age of Sail 1817–1863. Design, Construction, Careers and Fates. Barnsley: Seaforth Publishing.

Zaleski, Jerzy. 1974. „Transport morski i jego rola.” W Morze Śródziemne. Red. Kazimierz Łomniewski, 316–345. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.