Organizacja Kościoła prawosławnego w II Rzeczypospolitej (1918-1921)

Andrzej Borkowski

doi:10.36124/rt.2023.27

Published: 2024-02-221

Vol. 65 No. 4 (2023)

Organization of the Orthodox Church in the Second Polish Republic (1918-1921)

Andrzej Borkowski

https://orcid.org/0000-0001-6431-9932

https://doi.org/10.36124/rt.2023.27

Abstract

The Polish government in the years 1918-1921 aimed at forming a higher church authority. It created the basis for a diplomatic mission in Moscow and Istanbul, striving for administrative independence and separation of the Orthodox Church in Poland from the influence of Soviet Russia. In the first stage of the diocesan organization of the Orthodox Church in Poland, specific needs were crystallized, namely the appointment of a higher church authority and the establishment of proper relations with the Polish authorities. The Orthodox Church in Poland was led by various higher church authorities: the Ukrainian Synod of Bishops, the Moscow Patriarchate, and the synod of the Russian hierarchy abroad. For their part, the Polish authorities did not agree to the interference of external church administrations. In the above situation, it was necessary to create an independent higher board of the church at home, in order to regulate the life of the church in Poland and defend the interests of the church in relations with the Polish government.

Keywords:

Orthodox Church, Second Polish Republic, Patriarch Tikhon (Bielawin), diocesan structures, Ministry of Religious Affairs and Public Enlightenment, statute of the Orthodox Diocese of Warsaw

Download files

PDF (polish)

Citation rules

Borkowski, A. (2024). Organization of the Orthodox Church in the Second Polish Republic (1918-1921). Theological Yearbook, 65(4), 713–739. https://doi.org/10.36124/rt.2023.27

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Materiały archiwalne

AAN, MSZ, sygn. 2869.

AAN, MWRiOP, sygn. 959, 960, 991, 1003, 1006, 1013, 1027.

AOP, KYE, A/v 5.

Bibliografia

Bendza, Marian. 2006. Droga Kościoła prawosławnego w Polsce do autokefalii. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.

Bogdanova, Tatʹâna, i Antoni Mironovič. 2018. „Nikolaj (Ziorov).” W Pravoslavnaâ ènciklopediâ. Tom L. Moskva: Cerkovno-naučnyj centr „Pravoslavnaâ Encikolopedia”: 322-328.

Borkowski, Andrzej. 2015. Między Konstantynopolem a Moskwą. Źródła greckie do autokefalii Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej (1919-1927). Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.

Borkowski, Andrzej. 2023. „Polityka państwa wobec Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1918-1921.” Elpis 25: 73–80. DOI: https://doi.org/10.15290/elpis.2023.25.07

Čencova, Vera. 2020. Kievskaâ mitropoliâ meždu Konstantinopolem i Moskvoj. 1686. Kiev: Duh ì Lìtera.

Čërnaja, Varvara. 1993. „Kratkoe žizneopisanie mitropolita Serafima (Čičagova).” W Da budet volâ Tvoâ. Tom 1, 5-32. Moskva/Sankt-Peterburg: Vyd. Sretenskogo Monastyrâ.

Dawidziuk, Mikołaj. 2008. Unia w Kuraszewie. Bielsk Podlaski/Studziwody: Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach.

Doroš, Nataliâ. 2000. Pravoslavnyj Grodno. Grodno: Grodno.

Dudra, Stefan. 2010. Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna.

„Eidīseis. Orthodoxoi Polōnias.” 1921. Ekklīsiastikī Alītheia 41: 143a.

Georgievskij, Evlogij. 1947. Putʹ moej žizni: vospominaniâ mitropolita Evlogiâ. Red. Tatʹâna Manuhina. Pariž: YMCA press.

Grâznov, Georgij. 1976. „Arhiepiskop Varšavskij i Privislinskij Nikolaj (Ziorov): K 125-letiȗ so dnâ roždeniâ.” Žurnal Moskovskoj Patriarhii 12: 66-70.

Gromadskij, Aleksij. 1932. Pamâti Vysokopreosvâŝennogo Mitropolita Mihaila Ermakova. Varšava: Sinodalʹnaâ tipografiâ.

Gromadskij, Aleksij. 1937. K istorii Pravoslavnoj Cerkvi v Pol´še za desâtiletie prebyvaniâ vo glave ee Blažennejšego Mitropolita Dionisiâ, 1923-1933. Varšava: Varŝavskaâ Pravoslavnaâ Metropoliâ.

Inozemcev, Aleksandr. 1923. „Vysokopreosvâŝennejšij Georgij (Âroševskij), Mitropolit Varšavskij i vsej pravoslavnoj cerkvi v Polʹše (biografičeskij očerk).” Vestnik Pravoslavnoj Mitropolii v Polʹše 7-8: 9-12.

Kireev, Aleksandr. 2002. Eparhii i arhierei Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi v 1943-2002 godah. Moskva: Sokolova G.F.

Koržič, Nikolaj, i Feodor Krivonos, Gennadij Šejkin. 2003. Pravâŝie arhierei Minskoj eparhii 1793-2003 gg. Minsk: Svâto-Petro-Pavlovskij sobor.

Kostûk, Vasilij. 2000. Istoriâ Polesskoj eparhii (1922-1944). Brest: Brestskaâ oblastnaâ tipografiâ.

Krasowski, Krzysztof. 1988. Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej. Studium historyczno-prawne. Warszawa/Poznań: PWN.

Kruszyński, Marcin. 2010. Ambasada RP w Moskwie 1921-1939. Warszawa: IPN.

Kukurudza, Andrìj. 2010. „Êpiskop Dìonìsìj (Valedinsʹkij) v mìžkonfesìjnih kolìzìâh 1918–1921 rr.” W Materìali Vosʹmoï naukovoï konferencìï „Cerkva – nauka – suspìlʹstvo: pitannâ vzaêmodìï” (Kiïv, 26-28 travnâ 2010 r.). Red. Kostântin Krajnìj, 24-26. Kiïv: NKPIKZ.

Lazareva, Nataliâ, red. 2000. „Perepiska Svâtitelâ Tihona Patriarha Vserossijskogo i mitropolita Evlogiâ (Georgievskogo). 1921-1922.” Učenye zapiski Rossijskogo Pravoslavnogo universiteta ap. Ioanna Bogoslova 6: 96-108.

Mazyrin, Aleksandr. 2007a. „Vopros o zameŝenii Kievskoj kafedry v 1920-e gody.” Vestnik PSTGU. II: Istoriâ. Istoriâ Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi 23 (2): 58-67.

Mazyrin, Aleksandr. 2007b. „Vopros o zameŝenii Kievskoj kafedry v 1920-e gody.” Vestnik PSTGU. II: Istoriâ. Istoriâ Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi 24 (3): 118-131.

Mazyrin, Aleksandr. 2007c. „Vopros o zameŝenii Kievskoj kafedry v 1920-e gody.” Vestnik PSTGU. II: Istoriâ. Istoriâ Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi 25 (4): 62-70.

Michalczuk, Witali. 2022. Metropolita Dionizy Waledyński wielki hierarcha i prawosławny obywatel Rzeczypospolitej – biografia w rzeczach, fotografiach i archiwaliach. Kraków: Scriptum.

Mironowicz, Antoni. 2005. Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej. Białystok: Agencja Wydawnicza EkoPress.

Mironowicz, Antoni. 2023. Cerkiew prawosławna w Polsce i jej droga do autokefalii. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna.

Nikitin, Dimitrij. 2008. „Elevferij (Bogoâvlenskij).” W Pravoslavnaâ ènciklopediâ. Tom XVIII. Moskva: Cerkovno-naučnyj centr „Pravoslavnaâ Encikolopedia”: 280-282.

Novinskij, Vasilij. 2005. Očerk istorii pravoslaviâ v Litve. Vilʹnûs: Pravoslavnoe Bratstvo Litvy.

„Opredelenie Svâŝennogo Sobora Pravoslavnoj Rossijskoj Cerkvi ob. eparhialʹnom upavlenii.” 1994. W Sobranie Opredelenij i Postanovlenij Svâŝennogo Sobora Pravoslavnoj Rossijskoj Cerkvi, 1917-1918 gg. (reprint izd. 1994 g.). Tom I, 17-33. Moskva: Sobornago Soveta.

„Opredelenie Svâŝennogo Sobora Pravoslavnoj Rossijskoj Cerkvi ob. ustrojstve Varšavskoj eparchii v predelah byvšego Carstva Polʹskogo.” 1994. W Sobranie Opredelenij i Postanovlenij Svâŝennogo Sobora Pravoslavnoj Rossijskoj Cerkvi, 1917-1918 gg. (reprint izd. 1994 g.). Tom IV, 23-24. Moskva: Sobornago Soveta.

Orlovskij, Damaskin. 1996. Mučeniki, ispovedniki i podvižniki blagočestiâ Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi XX stoletiâ. Žizneopisaniâ i materialy k nim. Tom II. Tverʹ: Bulat.

Papierzyńska-Turek, Mirosława. 1980a. „Problem autokefalii Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1918-1939.” Euhemer – Przegląd Religioznawczy 24 (1): 53-65.

Papierzyńska-Turek, Mirosława. 1980b. „Problem autokefalii Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1918-1939.” Euhemer – Przegląd Religioznawczy 24 (3): 71-78.

Papierzyńska-Turek, Mirosława. 1989. Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939. Warszawa: PWN.

Pawluczuk, Urszula. 2007. Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.

Pelica, Grzegorz. 2007. Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939). Lublin: Fundacja Dialog Narodów.

Pol, Krzysztof. 1999. „Aleksander Lednicki (1866-1934).” Zeszyty Historyczne 129: 3-43.

Prelovsʹka, Ìrina, 2007. „Doslìdžennâ bìografìï ekzarha Mihaïla (Êrmakova): metodologìčnì aspekti vivčennâ žittêpisìv dìâčìv Pravoslavnoï cerkvi v Ukraïnì.” W Lavrsʹkij alʹmanah: Kiêvo-Pečersʹka Lavra v kontekstì ukraïnsʹkoï ìstorìï ta kylʹturi: zb. nauk. pracʹ. Tom 17, 118-128. Kiïv: DP NVC „Prìorìteti”.

Raevskaâ-Hʹûz, Olʹga, red. 1987. Pamâti Vladyki Sergiâ Pražskogo. Nʹû-Jork: RBR.

Sokol, Kirill. 2002. Russkaâ Varšava. Moskva: MID „Sinergiâ”.

Starodub, Andrìj. 1999. „Pravoslavnaâ Cerkva u Polʹŝì 1918-1922 rokìv: «ukraïnsʹka skladova» ûrisdikcìjnih konflìktìv (za materìalami fondu mìnìsterstva ìspovìdanʹ UNR).” Naukovì zapiski: Zbìrnik pracʹ molodih včenih Ìnstitutu ukraïnskoï arheografìï ta džereloznavstva ìm. M.S. Gruševsʹkogo NANU 4: 343-350.

Starodub, Andrìj. 2002. „Mitropolit Mihaïl (Êrmakov) (1862-1929): deâkì aspekti ostannʹogo perìodu dìâlʹnostì ta obstavini smertì.” Naukovì zapiski: Zbìrnik pracʹ molodih včenih Ìnstitutu ukraïnskoï arheografìï ta džereloznavstva ìm. M.S. Gruševsʹkogo NANU 9: 442-479.

Starodub, Andrìj. 2013. „Kontakti mìž Regents´koû radoû Pol´s´kogo Korolìvstva ta viŝim kerìvnictvom Rosìjs´koï pravoslavnoï cerkvi v spravì organìzacìï upravlìnnâ Varšavs´koû pravoslavnoû êparhiêû (veresen´-žovten´ 1918).” Ìstorìâ relìgìj v Ukraïnì: naukovij ŝorìčnik 23 (1): 638-646.

Starodub, Andrìj. 2014. „«Kiïvsʹkij» period žittâ ì dìâlʹnostì Preosvâŝennogo Dìonìsìâ (Valedinsʹkogo) (grudenʹ 1918–sìčenʹ 1919 r.).” Lavrsʹkij alʹmanah: Kiêvo-Pečersʹka Lavra v kontekstì ukraïnsʹkoï ìstorìï ta kylʹturi: zb. nauk. pracʹ 28: 68-76.

Svitič, Aleksandr. 1997. „Pravoslavnaâ Cerkovʹ v Polʹše i eë avtokefaliâ.” W Pravoslavnaâ Cerkovʹ na Ukraine i v Polʹše v XX stoletii: 1917-1950. Red. Kirill Fotiev, Aleksandr Svitič, 1-231. Moskva: Krutickoe Patriaršie Podvorʹe.

Ulʹânovsʹkij, Vasilʹ. 1997. Cerkva v Ukraïnsʹkìj Deržavì 1917-1920 rr. (doba Ukraïnsʹkoï Centralʹnoï Radi). Kiïv: Libìdʹ.

Valetta, Iōannou, red. 1864. Fōtiou tou sofōtatou kai agiōtatou Patriarchou Kōnstantinoypoleōs, Epistolai. En Londinō: D. Nutt.

Zernov, Nikolaj, red. 1965. Mitropolit Vladimir: svâtitelʹ – molitvennik (1873-1959). Pariž: Večnoe.

Znosko-Borovskij, Mitrofan. 2006. Hronika odnoj žizni. Moskva: Svâto-Vladimirskoe bratstvo.

Żeleźniakowicz, Serafin. 1982. „Z historii Kościoła prawosławnego w okresie międzywojennym (1918-1939).” Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego 3-4: 14-22.