Prawosławna teologia polityczna i politologia – charakterystyka z perspektywy doktryny prawosławnej

Marek Ławreszuk

doi:10.36124/rt.2024.15

Opublikowane: 2024-10-081

Tom 66 Nr 2 (2024)

Prawosławna teologia polityczna i politologia – charakterystyka z perspektywy doktryny prawosławnej

Marek Ławreszuk

https://orcid.org/0000-0001-8051-8106

https://doi.org/10.36124/rt.2024.15

Abstrakt

Niniejszy artykuł koncentruje się na przedstawieniu definicji i wskazaniu zasadniczych różnic między istniejącymi w naukowych opracowaniach określeniami prawosławna teologia polityczna oraz politologia prawosławna. Oba charakteryzują subdyscypliny naukowe, w których możemy poszukiwać odpowiedzi na pytanie o relacje Cerkwi ze społeczeństwem, stosunek do modeli politycznych oraz wydarzeń o charakterze globalnym, w tym do wojen i konfliktów politycznych. Systematyzacja pojęć pozwala na próbę przedstawienia właściwego obszaru i metodologii badań. Wnioski skupiają się wokół postulatów precyzji terminologicznej i wyznaczenia właściwego obszaru badawczego, co pozwoli na przyjęcie odpowiedniej metodologii analizy i rozwiązywania problemów w relacji Cerkwi ze światem społeczno-politycznym. Prawidłowa metodologia pozwoli zaś na dalszą drogę poszukiwania odpowiedzi i argumentów w dyskusjach dotyczących kwestii ogólnospołecznych, politycznych lub światopoglądowych.

Słowa kluczowe:

teologia polityczna, politologia religii, prawosławie, doktryna, prawosławny etos społeczny, Cerkiew

Inne teksty tego samego autora

Marek Ławreszuk, „Święta Ruś” w relacji z etnofiletyzmem i ideą imperialną , Rocznik Teologiczny: Tom 64 Nr 2 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ławreszuk, M. (2024). Prawosławna teologia polityczna i politologia – charakterystyka z perspektywy doktryny prawosławnej. Rocznik Teologiczny, 66(2), 373–418. https://doi.org/10.36124/rt.2024.15

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Asproulis, Nikolaos. 2021. „Doing Orthodox Political Theology Today Insights from the Document for the Life of the World: Toward a Social Ethos of the Orthodox Church (2020).” Review of Ecumenical Studies Sibiu 13 (1): 16–30. https://doi.org/10.2478/ress-2021-0002.

Bielik-Robson, Agata. 2020. „Teologia pracy: asceza, kenoza, apokalipsa.” Civitas. Studia z filozofii polityki 26 (wrzesień): 13–45. https://doi.org/10.35757/CIV.2020.26.01.

Bokwa, Ignacy. 2016. „Nadzieja powszechnego zbawienia jako postać Bożego Miłosierdzia.” Roczniki Teologiczne 63 (7): 27–45. https://doi.org/10.18290/rt.2016.63.7-5.

Borkowski, Andrzej. 2018. „Rola laikatu w procesie udzielania autokefalii.” Latopisy Akademii Supraskiej 9: 18–29.

Bos, Hildo, i Jim Forest, red. 2011. For the Peace from Above. An Orthodox Resource Book on War, Peace and Nationalism. New York: Orthodox Research Institute.

Bulgakov, Sergej. 1925. „Ocherki uchenija o Cerkvi”. Putʹ 1: 53–78.

Čapnin, Sergej. 2020. Sistemnye problemy pravoslaviâ: analiz, osmyslenie, poisk rešenij. Materialy pervogo seminara. Zredagowane przez Sergej Čapnin. Moskva: Proekt «Sobornost’’».

Chaves, João. 2015. „Latin American Liberation Theology: The Creation, Development, Contemporary Situation of an On-Going Movement”. W Handbook of Global Contemporary Christianity, 113–128. Boston: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004291027_007.

Cherenkov, Mihail. 2015. „Social’noe «bogoslovie Majdana» v opyte I refleksijah molodogo pokolenija ukrainskih protestantov. Chast’ I.” Relіgіja v Ukraїnі Dostęp: 2015.07.09. https://www.religion.in.ua/main/bogoslovya/29701-socialnoe-bogoslovie-majdana-v-opyte-i-refleksiyax-molodogo-pokoleniya-ukrainskix-protestantov.html.

Chukwuemeka, Ibe, i Anthony Kumbo. 2023. „Understanding Ecotheology: Towards an Authentic Dominion Theology.” IGWEBUIKE: An African Journal of Arts and Humanities 9 (1): 115–31.

Coman, Viorel. 2023. „Critical Analysis of the Moscow Patriarchate Vision on the Russian–Ukrainian Military Conflict: Russkiy mir and Just War.” Scottish Journal of Theology 76 (4): 332–344. https://doi.org/10.1017/S0036930623000613.

Comstock, W. Richard, nd. „Doctrine”. Encyclopedia of Religion. Dostęp: 2024.09.30. https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/doctrine.

Cyryl Jerozolimski, św. 2000. Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne. Zredagowane przez Mateusz Bogucki. Przetłumaczone przez Wojciech Kania (Biblioteka Ojców Kościoła). Kraków: Wydawnictwo „M”.

Czekalski, Rafał. 2009. „Teologia polityczna i jej krytyka na przykładzie dwóch wielkich teologów J.B. Metza i J. Ratzingera.” Seminare 26: 85–96.

„Doktryna.” 2019. Internetowa encyklopedia PWN. Wydawnictwo Naukowe PWN. Dostęp: 2024.09.30. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/doktryna;4008020.html.

„A Declaration on the «Russian World» (Russkii mir) Teaching.” 2022. Public Orthodoxy. Dostęp: 2024.09.30. https://publicorthodoxy.org/2022/03/13/a-declaration-on-the-russian-world-russkii-mir-teaching/ .

Dziubiński, Zbigniew, red. 1997. Teologia i filozofia sportu. Warszawa: Salezjańska Organizacja Sportowa.

Gebara, Ivone. 2023. „Rosemary Reuther and Her Impact on Feminist and Ecofeminist Theology in Latin America.” Feminist Theology 31 (3): 258–69. https://doi.org/10.1177/09667350231163302.

Góra-Szopiński, Dariusz. 2015. „Czym może, a czym nie powinna być politologia religii?” W Polityka jako wyraz lub następstwo religijności, 13–31. Zielona Góra: Morpho.

Harakas, Stanley. 2003. „No Just War in the Fathers.” In Communion. Dostęp: 2024.09.30. https://incommunion.org/2005/08/02/no-just-war-in-the-fathers/ .

Hovorun, Cyril. 2016. „Ideology and Religion.” Kyiv-Mohyla Humanities Journal 3 (lipiec): 23. https://doi.org/10.18523/kmhj73933.2016-3.23-35.

Hovorun, Cyril. 2021. „«COVID Theology», or the «Significant Storm» of the Coronavirus Pandemic.” State Religion and Church in Russia and Worldwide 39 (1): 58–75. https://doi.org/10.22394/2073-7203-2021-39-1-58-75.

Hovorun, Cyril. 2022. „Russian Church and Ukrainian War.” The Expository Times 134 (1): 1–10. https://doi.org/https://doi.org/10.1177/0014524622111912.

Hovorun, Cyril. 2023a. „Orthodox Political Theology.” St Andrews Encyclopaedia of Theology, zredagowane przez Brendan Wolfe. Dostęp: 2024.09.30. https://www.saet.ac.uk/Christianity/OrthodoxPoliticalTheology.

Hovorun, Cyril. 2023b. „Politicisation of Religion: Eastern Christian Cases.” W The Power of Religion/Religion and Power, 17–40. Berlin/Boston: De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783111229102-003.

Hryniewicz, Wacław. 1972. „Współczesna antropologia prawosławna.” Analecta Cracoviensia 4: 217–38.

„Ihper tis tu kosmu Zois. To kinoniko itos tis Ortodoksis Eklisias.” 2023. Greek Orthodox Archdiocese of America. Dostęp: 2024.09.30. https://www.goarch.org/social-ethos.

Kalaitzidis, Pantelis. 2012. Orthodoxy and Political Theology. Geneva: WCC Publications.

Katechizm. Podręcznik do nauki Religii Prawosławnej. 1938. Warszawa: Drukarnia Synodalna.

Keller, Catherine. 2003. Face of the Deep: A Theology of Becoming. London and New York.

Konstantinova, Elena. 2021. „Glava UGKC prichislil ubityh na Evromajdane k angel’skomu miru.” Sojuz pravoslavnyh zhurnalistov. Dostęp: 2024.09.30. https://spzh.news/ru/news/84054-glava-ugkc-prichislil-ubityh-na-jevromajdane-k-angelyskomu-miru.

Kozłowski, Rościsław. 2003. „Z eklezjologii o. Mikołaja Afanasjewa.” Elpis 5 (7–8): 69–86.

Ławreszuk, Marek. 2009a. „Prawosławie wobec problemu etnofiletyzmu.” Elpis 19–20: 73–102.

Ławreszuk, Marek. 2009b. Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Ławreszuk, Marek, i Piotr Makal. 2022. „Polish View of the Contemporary Orthodox Church Law – Problems on the Way to Systematization.” Studia Oecumenica 22: 123–35. https://doi.org/10.25167/so.4817.

Løland, Ole Jakob. 2021. „The Solved Conflict: Pope Francis and Liberation Theology.” International Journal of Latin American Religions 5 (2): 287–314. https://doi.org/10.1007/s41603-021-00137-3.

Losskij, Nikolaj. 1994. Bog i mirovoe zlo. Moskva: Izdatel’stvo Respublika.

Małek, Krzysztof. 2022. „Teologia zwierząt jako nowa (sub)dyscyplina.” Studia Pelplińskie 56 (grudzień). https://doi.org/10.12775/SPLP.2022.016.

McDaniel, Jay. 2007. „Ecotheology and World Religions.” W Ecospirit, 21–44. Fordham University Press. https://doi.org/10.5422/fso/9780823227457.003.0002.

Meier, Heinrich. 2003. „Czym jest teologia polityczna? Wstępne uwagi na temat kontrowersyjnego pojęcia.” Przetłumaczone przez Magdalena Kurkowska. Teologia polityczna 1: 178–84.

Michalak, Ryszard. 2020. „History of Politology of Religion in Poland. А Researcher Overview.” Politics and Religion Journal 14 (2): 219–62. https://doi.org/10.54561/prj1402219m.

„Misja Cerkwi Prawosławnej we współczesnym świecie.” 2017. Studia i Dokumenty Ekumeniczne 1 (80): 75–86.

Mittleman, Alan. 2009. „Theologies of Hope.” W Hope in a Democratic Age, 201–57. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199297153.003.0007.

„Na Ukrainie – Dzień Bohaterów Niebiańskiej Sotni.” 2023. Ukrinform. Dostęp: 2024.09.30. https://www.ukrinform.pl/rubric-society/3672341-na-ukrainie-dzien-bohaterow-niebianskiej-sotni.html.

„Osnovy social’’noj koncepcii Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi.” 2008. Russkaja pravoslavnaja cerkov’. Dostęp: 2024.09.30. http://www.patriarchia.ru/db/text/419128.html.

Papanikolau, Aristotle. 2012. The Mystical as Political: Democracy and Non-Radical Orthodoxy. Notre Dame.

Paprocki, Henryk. 2004. „Prawosławna koncepcja człowieka.” Elpis 6 (9–10): 27–41.

Paprocki, Henryk, tłum. 2010. „Podstawy nauki Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego o godności, wolności i prawach człowieka.” Elpis 12 (21–22): 299–427.

„Patriarshaja propoved’ v Nedelju 15-ju po Pjatidesjatnice posle Liturgii v Aleksandro-Nevskom skitu.” 2022. Russkaja pravoslavnaja cerkov’. Dostęp: 2024.09.30. http://www.patriarchia.ru/db/text/5962628.html.

„Patriarshaja propoved’ v Nedelju syropustnuju posle Liturgii v Hrame Hrista Spasitelja.” 2022. Russkaja pravoslavnaja cerkov’. http://www.patriarchia.ru/db/text/5906442.html.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022a. „Antropologia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 91.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022b. „Dogmat.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 157.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022c. „Ekonomia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 176.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022d. „Eschatologia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 185.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022e. „Kinonia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 242.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022f. „kosmologia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 249.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022g. „Kosmos.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 249–250.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022h. „Teologia.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 447–448.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022i. „Teologia moralna.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 447.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022j. „Teologumen.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 448.

Przyczyna, Wiesław, i Katarzyna Czarnecka, Marek Ławreszuk, red. 2022k. „Zgoda ojców.” W Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 489.

Ratzinger, Joseph. 1990. Kościół – Ekumenizm – Polityka. Przetłumaczone przez Joanna Kruczyńska. Poznań/Warszawa: Pallotinum.

Reck, Donald W. 1964. „The Theoretical Bases of a Theology of Work.” Irish Theological Quarterly 31 (3): 228–39. https://doi.org/10.1177/002114006403100303.

Remele, Kurt. 2013. „Animal Theology and Ethics.” W Encyclopedia of Sciences and Religions. Dordrecht: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-8265-8_1485: 102–105.

„Rocznik «Teologia polityczna».” 2023. Teologia polityczna. Dostęp: 2024.09.30. https://teologiapolityczna.pl/rocznik-archiwum.

Rousselet, Kathy. 2020. „The Russian Orthodox Church and the Global World.” W Global Eastern Orthodoxy, 41–57. Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-28687-3_3.

„Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych.” 2022. Dziennik Ustaw poz. 2022. Dostęp: 2024.09.30. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220002202.

Ruether, Rosemary. 1993. Sexism and God Talk: Toward a Feminist Theology. Boston: Beacon Press.

Shishkov, Andrey. 2022. „Dark Theology as an Approach to Reassembling the Church.” Religions 13 (4): 324. https://doi.org/10.3390/rel13040324.

Shumylo, Serhii. 2022. „«Orthodox Shahidism» and Moscow Patriarch Kirill’s Neo-pagan Theology of War.” Orthodox Times. 11 grudzień 2022. Dostęp: 2024.09.30. https://orthodoxtimes.com/orthodox-shahidism-and-moscow-patriarch-kirills-neo-pagan-theology-of-war/.

Wiedersheim, Keith Andrew. 2022. „Dietrich Bonhoeffer: Ideology, Praxis and his Influence on the Theology of Liberation.” Political Theology 23 (8): 721–38. https://doi.org/10.1080/1462317X.2021.1925438.

Znosko, Aleksy. 1973. Prawosławne prawo kościelne. Część I. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.