Archives
BHUP: B. H. Unruh Papers, 1920-59. Bethel College Mennonite Library and Archives. North Newton, KS.
BHURP: B.H. Unruh Reports and Papers. Centre for Mennonite Brethren Studies., Winnipeg, MB.
DVAF: Deutsch Volksliste Albert Foth, Starostwo Powiatowe w Gostyninie 1918–1939. Archiwum Panstwowe w Płocku. Płock, Polska.
DK: Komendy Garnizonów. Centralne Archiwum Wojskowe. Warszawa, Polska.
LAC: Library and Archives Canada, Ottawa, Canada.
“Mennonici.”: Archiwum Akt Nowych w Warszawa. Warszawa, Polska.
MWRiOP: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Archiwum Akt Nowych w Warszawa. Warszawa, Polska.
“Robert Foth Papers.” Erich L. Ratzlaff Documents. Centre for Mennonite Brethren Studies. Winnipeg, MB.
SLSGC.WN: Spis Ludności Stałej Gminy Czermno. Wymyśle Nowe. Archiwum Państwowe w Płocku. Płock, Polska.
SPwG: Starostwo Powiatowe w Gostyninie 1918 – 1939, Archiwum Państwowe w Płocku, Płock, Polska.
WKPP: Wojewódzka Komenda Policji Państwowej, Archiwum Miasta Warszawy. Warszawa, Polska.
UWW: Urząd Wojewódzki Warszawski, Wydział Społeczno-Polityczny. Archiwum Miasta Warszawy. Warszawa, Polska.
UWW 1918-39: Urząd Wojewódzki Warszawski 1918-1939. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Warszawa, Polska.
„Vereinigung.“: Mennonitische Forschungsstelle, Bolanden-Weierhof, Germany. Box 3, Folder 1939. Folder January-June 1940, and Folder July-December 1940.
Interviews
Claassen, Frieda. 2010. Interview by Colin P. Neufeldt. Edmonton, AB. August and September.
Goertz, Matilda. 2019. Interview by Colin P. Neufeldt. Edmonton, AB: August.
Neufeldt, Ella. 2002. Interview by Colin Neufeldt. Coaldale, AB: Summer.
Pauls, David and Martha Pauls. 1991. Interview by Colin P. Neufeldt. Coaldale, AB: December.
Pauls, Peter, and Minna Pauls. 1992. Interview by Colin P. Neufeldt. Calgary, AB: June and July.
Ratzlaff, Erna. 1996. Interview by Colin P. Neufeldt. Calgary, AB: January and February.
Ratzlaff, Peter and Frieda. 1991. Interview by Colin P. Neufeldt. Coaldale, AB: June and August.
Ratzlaff, Richard. 2019. Interview by Colin Neufeldt. Abbotsford, BC: August and September.
Periodicals
DB: Der Berg. Germany.
MB: Mennonitische Blatter. Germany.
MG: Mennonitische Geschichtsblatter. Germany.
Wojciech Marchlewski, C 222 olin P. Neufeldt
MR: Mennonitische Rundschau. Winnipeg, MB.
MV: Mennonitische Volkswarte. Winnipeg, MB.
Literature
Blanke, Richard. 1990. “The German Minority in Inter-war Poland and German Foreign Policy – Some Reconsiderations.” Journal of Contemporary History 25 (1): 87-102.
Blanke, Richard. 2015. Orphans of Versailles: The Germans in Western Poland, 1918-1939. Lexington: University Press of Kentucky.
Borysiak, Jan. 2000. Z Dziejow Ochotniczej Straźy Poźarnej w Gąbinie w latach 1898-1998. Gąbin: OHP.
Bierschenk, Theodor. 1954. Die deutsche Volksgruppe in Polen 1934-1939. Kitzingen: Holzner.
Chu, Winson. 2006. “Volksgemeinschaft unter sich: German Minorities and Regionalism in Poland, 1918-39.” In German History from the Margins, edited by Neil Gregor, Nils Roemer and Mark Roseman, 104-26. Bloomington: Indiana University Press.
Chu, Winson. 2012. The German Minority in Interwar Poland. Cambridge: Cambridge University Press.
Crous, Ernst and Peter J. Foth. 1989. “Vereinigung der deutschen Mennonitengemeinden (Union of German Mennonite Congregations).“ Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=Vereinigung_der_deutschen_Mennonitengemeinden_(Union_of_German_Mennonite_Congregations)
Cezary, Eugeniusz. 2006. Krol Polska i Polacy w propagandzie narodowego socjalizmu w Niemcze 1919 – 1945.Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
“Dutch Settlement in Mazowsze.” 2001. Catalogue of Monuments of Dutch Colonization in Poland. Accessed April 20, 2022. http://holland.org.pl/art.php?kat=art&dzial=maz&id=toc&lang=en.
Eser, Ingo. 2010. “Volk, Staat, Gott!“: die deutsche Minderheit in Polen und ihr Schulwesen 1918-39. Wiebaden, Germany: Otto Harrassowitz Verlag.
Fijałkowski, Paweł. 2001. “Mennonite Religious Communities in Mazowsze prior to 1945. Material Relics.” Catalogue of Monuments of Dutch Colonization in Poland. Accessed April 20, 2022. http://holland.org.pl/art.php?kat=art&dzial=konf_2001&id=23&lang=en
Foth, Robert. 1949. Die Geschichte der Mennoniten zu Deutsch-Wymyschle, Polen. Printed by the author. Mennonite Library and Archives, Bethel College, KS.
Foth, Robert. 1956. “Deutsch-Wymysle (Masovian Voivodeship, Poland).“ Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=DeutschWymysle_(Masovian_Voivodeship,_Poland)&oldid=168277
Friesen, Peter M. 1980. The Mennonite Brotherhood in Russia (1789-1910). Translated by John B.. Toews, Abraham Friesen, Peter J.
Klassen, Harry Loewen, et al. Fresno, CA: Board of Christian Literature, General Conference of Mennonite Brethren Churches.
Gerlach, Horst. 1992. “The Final Years of Mennonites in East and West Prussia, 1943-45.” Mennonite Quarterly Review 66 (2): 221-46.
Goertz, Adalbert. 1973. Zur Herkunft Der Mennoniten in Deutsch-Wymyschle. Neustadt a.d. Aisch, Germany: Degener.
Goertz, Andrea. 2019. A Village Forsaken: The Story of Peter Schmidt and Anna Foth. Victoria, BC: Friesen Press.
“Gombin” (Gabin, Poland).” 1989. Encyclopedia of Jewish Communities in Poland. Translation of “Gombin” chapter from Pinkas Hakehillot Polin. Jerusalem: Yad Vashem. Accessed April 20, 2022. https://www.jewishgen.org/yizkor/pinkas_poland/pol4_00154.html
Goossen, Benjamin W. 2017. Chosen Nation: Mennonites and Germany in a Global Era. Princeton: Princeton University Press.
Greenbaum, Henry. 1969. “My Shtetl Gombin: Remembrances of a Lost World.” In Gombin: The Life and Destruction of a Jewish Town, edited by Jack Zicklin. 25-41. New York: Aroysgegebn fun der Gombiner landsmanshaft in Amerike.
Gruchała, Janusz. 2006. “Zaolzie w opinii czeskich środowisk politycznych (1934-1938).” Dzieje Najnowsze:[Kwartalnik Poświęcony Historii XX Wieku] 38 (1): 65–87.
Handiges, Emil. 1937. Grundsatzliches uber die deutschen Mennoniten, uber ihre Stellung zu Wehrpflicht und Eid und ihr Verhaltnis zum Dritten Reich. Elbing: Reinhold Kuhn.
Hershberger, Guy F., Ernst Crous and John R. Burkholder. 1989. “Nonresistance.” Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=Nonresistance&oldid=166097
Hooge, Edith. 2004. A Celebration of Family: The Legacy of Kornelius Kliewer. Abbotsford, BC: Author.
Jantzen, Mark. 2010. Mennonite German Soldiers: Nation, Religion, and Family in the Prussian East, 1772-1880. Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press.
Jastrzębski, Włodzimierz. 2004. ”Realizacja polskiego planu unieruchomienia tak zwanych elementów antypaństwowych (sierpień – wrzesień 1939).” Res historica 16: 95-104.
Kizik, Edmund. 1989. “Uwagi o Mennonitach w związku z artykułem Wojciecha Marchlewskiego.” Etnografia Polska 33 (1): 261-4.
Klassen, Peter J. 2009. Mennonites in Early Modern Poland & Prussia. Baltimore, Md: Johns Hopkins University Press.
Krahn, Cornelius. 1959a. “Plattdeutsch.” Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=Plattdeutsch&oldid=119772
Krahn, Cornelius. 1959b. “Villages (Hollanderdorfer).“ Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=Villages_(Holl%C3%A4nderd%C3%B6rfer)&oldid=167183;
Krahn, Cornelius and Adolf Ens. 1989. “Manitoba (Canada).” Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online. Accessed April 20, 2022. https://gameo.org/index.php?title=Manitoba_(Canada)&oldid=167683
Krzewińska, Hanna. 2000. “Zagłada Żydów gąbińskich.” Notatki Płockie 3/184: 8-13.
Kulesza, Władysław T. 2017. “Konstytucja kwietniowa i konstytucje republikańskich państw autorytarnych w międzywojennej Europie. Próba porównania — wybrane zagadnienia (część II).” Przegląd Sejmowy 1:37-58.
Matelski, Dariusz. 2009. “Za i przeciw Polsce. Niemcy polscy w Wehrmachcie i Wojsku Polskim w kampanii wrześniowej 1939 r.” In Udział mniejszości narodowych w rożnych formacjach wojskowych w czasie kampanii wrześniowej 1939 r., 33-70. Warsaw: Kancelaria Sejmu.
Micewski, Andrej. 1969. “Polish Youth in the Thirties.” Journal of Contemporary History 4 (3): 155-67.
Marchlewski, Wojciech. 1986a. “The «Hollander» Settlements in Mazovia.” Mennonite Life 41 (March): 5-10.
Marchlewski, Wojciech. 1986b. “Menonici w Polsce (O powstaniu społeczności menonitów Wymyśla Nowego).” Etnografia Polska 30 (2): 129-45.
Marchlewski, Wojciech. 1988. “Przyczynek do dziejów osadnictwa olederskiego w środkowym biegu Wisly w XIX-XX w. (do 1945 r.).” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 36 (3): 501-13.
Marchlewski, Wojciech. 1989. “Odpowiedz na uwagi p. Edmunda Kizika w związku z moim artykułem o menonitach w Polsce.” Etnografia Polska 33 (1): 264-66.
Marchlewski, Wojciech. 1992. “Religious Contacts among Lutherans, Mennonites and Catholics in Mazovia in the Nineteenth Century.” Mennonite Quarterly Review 66 (2): 199-213.
Marchlewski, Wojciech. 2001a. “Different neighbours. Everyday life of Hollander colonists in Powisle in the 19th century.” Catalogue of Monuments of Dutch Colonization in Poland. Accessed April 20, 2022. http://holland.org.pl/art.php?kat=art&dzial=maz&id=15&lang=en;
Marchlewski, Wojciech. 2001b. “Hollanders during the World War II and their post-war situation – social, political and economic issues. Mennonites in Mazovia 1939-1948.” Catalogue of Monuments of Dutch Colonization in Poland. Accessed April 20, 2022. http://holland.org.pl/art.php?kat=art&dzial=maz&id=13&lang=en
Marchlewski, Wojciech. 2012. “Holendrzy w Polsce.” Konteksty. Polska Sztuka Ludowa 66 (3-4): 343-51.
Marchlewski, Wojciech. 2014. Mennonici. Życie codzienne od kuchni. Warsaw: Muzeum Pałacu Krola Jana III.
Mirowicz, Ryszard. 1991. Edward Rydz-Śmigły : działalność wojskowa i polityczna. Wyd. 2., popr. I uzup. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych,
Neufeldt, Colin P. 2006. Unsere Familie: A Pictorial History of the Ratzlaff, Janzen, Pauls, and Schmidt Families. Edmonton, AB: Author.
Neufeldt, Colin P. 2020. “Mennonite Collaboration with Nazism: A Case Study of the Responses of Mennonites in Deutsch Wymyschle, Poland, to the Plight of Local Jews during the Early Nazi Occupation Period (1939–1942).” In European Mennonites and the Holocaust,
edited by Mark Jantzen and John D. Tiessen, 172-201. Toronto: University of Toronto Press and United States Holocaust Museum.
Neufeldt, Ella. 2003. Ella’s Story: The Journey of a Mennonite Girl from Poland to Canada. Coaldale, AB: Author.
Olejnik, Leszek. 2006. Zdrajcy narodu,? Los Volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej. Warszawa: Trio.
Olstowski, Przemysław. 2010. “O rzetelną monografie mniejszości niemieckiej w Polsce przed i w trakcie wojny polsko – niemieckiej we wrześniu 1939 roku.” Zapiski historyczne 75: 113-34.
Paetau, Henry. 1984. “Russian Mennonite Immigrants of the 1920s: A Reappraisal.” Journal of Mennonite Studies 2: 72-85.
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie. 2016. Etnografia Żydowska do 1945 Roku: Powrót do Gąbina. Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie.
Polit, Ireneusz. 2003. Miejsce odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Toruń: Wydawn. Adam Marszałek.
Porter, Brian. 2014. Poland in the Modern World: Beyond Martyrdom. New History of Modern Europe. West Sussex, UK: Wiley Blackwell.
Prochnau, Daniel. 1978. “Autobiography of Daniel Prochnau.” Calgary, AB: Author.
Ratzlaff, Bernard E. n.d. “Eine Personliche Erlebnisgeschichte von Bernhard E. Ratzlaff.” Linden, AB: Author.
Ratzlaff, David. n.d.a. “So Sah Ich die Welt.” Calgary, AB: Author.
Ratzlaff, David. 1979. Wymyschle. Winnipeg, MB: Christian Press.
Ratzlaff, David. 2010. Der Grosse Betrug: Die Mennonitische Wehrlosigkeit. Calgary, AB: Ulrich Ratzlaff and Bruno Ratzlaff.
Ratzlaff, Erhard. n.d.b. Entstehung des Dorfes Deutsch Wymyschle. Abbotsford, BC: Author.
Ratzlaff, Erich L. 1971a. Familien – Stammbaum der Mennonite von Deutsch Wymyschle und Umgebung. Abbotsford, BC: Author.
Ratzlaff, Erich L. 1971b. Im Weichselbogen: Mennonitensiedlungen in Zentralpolen. Winnipeg: Christian Press.
Ratzlaff, Erich L. 1977. Auf Tabors Hohen: Wymyschle-Treffen 1977 in Three Hills, Alberta. Abbotsford, BC: Author.
Ratzlaff, Erich L. 1982. Keine Bleibende Stadt: Darbietungen und Vortraege auf dem zweiten Wymyschler treffer in Three Hills, Alberta. Abbotsford, BC: Author.
Ratzlaff, Erich L. 1983. From the Don to the Fraser: Research and Reminiscence. Abbotsford, BC: Author.
Ratzlaff, Richard. 1998. “Autobiography.” Abbotsford, BC: Author.
Rennert, Bruno. n.d.c. “Meine Lebensgeschichte.” Abbotsford, BC: Author.
Rothbart, Jacob M. 1969. “A Monography of the Shtetl Gombin.” In Gombin: The Life and Destruction of a Jewish Town, edited by Jack Zicklin. 18-33. New York: Aroysgegebn fun der Gombinerlandsmanshaft in Amerike.
Schroeder Thiessen, Edna, and Angela Showalter. 2000. A Life Displaced a Mennonite Woman’s Flight from War-Torn Poland. Winnipeg, MB: Herald Press.
Siekanowicz, Piotr. 1991. Oboz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934-1939. Warszawa: Instytut Historyczny im. Romana Dmowskiego.
Śleszyński, Wojciech. 2003. Oboz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934-1939. Białystok: Dom Wydawniczy Benkowski.
Szczepański, Janusz. 1983. “Andrzej Czapski – trybun gostynińskiej wsi.” Notatki Płockie 28 (3): 7-14.
Szczepański, Janusz. 2013. Dzieje Gąbina i okolic, miasto i gmina Gąbin. Gąbin/Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora,
Thiessen, Jack. 2000. “The Only Mennonite Heimat: Mennonite Low German.” Journal of Mennonite Studies 18: 157-63.
Urry, James. 2006. Mennonites, Politics, and Peoplehood: Europe, Russia, Canada, 1525-1980. Winnipeg, MB: University of Manitoba Press.
Werner, Hans. 2013. “Restoring the Commons: Land Deals and the Migration of Manitoba Mennonites to Mexico in the 1920s.” Agricultural History 87 (4): 452–72.
Woźnicki, Marek. 2014. “The Parliamentary Elections in Poland according to Electoral Law of 1935.” Studia Iuridica Lublinensia 22:393-409. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_sil_2014_22_0_393;
Yoder Neufeld, Thomas R. 2007. “From ‘die Stillen im Lande’ to ‘Getting in the Way’: A Theology for Conscientious Objection and Engagement.” Journal of Mennonite Studies 25: 171-81.
Zamęcki, Łukasz. 2015. “The Second Polish Republic – Selected Issues.” In Poland and Spain in the Interwar and Postwar Period, edited by Małgorzata Mizerska-Wrotkowska and Jose Luis Orella Martinez, 23-42. Madrid: Schedas, S.L.