Artykuł przybliża życie i działalność arcybiskupa Jana Marii Michała Kowalskiego (1871-1942), najbardziej znanego duchownego, mistyka i teologa mariawickiego, zwierzchnika niepodzielonego Kościoła mariawitów, a następnie Kościoła Katolickiego Mariawitów (grupy felicjanowskiej). Przedstawiono w nim jego postać i dzieło ze szczególnym uwzględnieniem aktywności kościelnej i społecznej w mariawityzmie. W poszczególnych częściach artykułu zostały ukazane kolejne etapy drogi życiowej Jana Kowalskiego: dzieciństwo, młodość, edukacja seminaryjna i akademicka, służba duszpasterska w Kościele Rzymskokatolickim, okoliczności i motywy wstąpienia do ruchu mariawickiego, konflikt z hierarchią rzymskokatolicką, ekskomunikowanie przez Inkwizycję Rzymską, otrzymanie sakry biskupiej od hierarchów starokatolickich w Utrechcie, zaangażowanie społeczne, reformy wprowadzane w Starokatolickim Kościele Mariawitów (1922-1935) i grupie felicjanowskiej (1935-1939), procesy i prześladowania oraz pobyt w obozie koncentracyjnym w Dachau i śmierć męczeńska w ośrodku eutanazji w Hartheim. W opracowaniu omówiono zasługi pierwszego przełożonego wyznania mariawickiego dla rozwoju organizacyjnego mariawityzmu i konflikty z przeciwnikami oraz jego główne dzieła teologiczne i przekłady literackie.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
Teksty źródłowe
Alchimowicz, Wacław. 2014. „Votum separatum z procesu sądowego Arcybiskupa M. Michała Kowalskiego oskarżonego o rzekomą niemoralność.” W W poszukiwaniu prawdy... Sądowe procesy arcybiskupa Jana M. Michała Kowalskiego. Red. Sławomir Gołębiowski, 95-133. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„Dekret Świętej Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji z 5 grudnia 1906 roku.” 1907. Miesięcznik Pasterski Płocki 2 (1): 19-20.
Feldman, Klemens, [Maria, Filip]. n.d. „Historja Mariawityzmu: Druga wojna światowa. Kronika.” Maszynopis, Kolekcja Krzysztofa Mazura.
Golacik Natanael. 1950. „Krótki zarys historii mariawitów i ich działalności.” Maszynopis, Felicjanów: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
Komorowska-Feldman, Leokadia Maria Rafaela. 1927. „Sprawozdanie o przygotowaniach do procesu abpa J.M.M. Kowalskiego.” Rękopis. Płock: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1922a. „Krótki życiorys Mateczki.” W Dzieło Wielkiego Miłosierdzia dla świata czyli wypełnienie się Objawieniaśw. Jana Apostoła na Staro-Katolickim KościeleMaryawitów, 81-316. Płock: Odbite w m. Płockuw Drukarni Biskupa Maryawitów, przy Klasztorze Sióstr Maryawitek.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1922b. „List Pasterski O. Jana Maryi Michała Biskupa Staro-Katolickiego Kościoła Maryawitów o przyjmowaniu Ciała i Krwi Pańskiej z 18 maja 1922 roku.” Płock: W drukarni Biskupa Maryawitów przy Świątyni Miłosierdzia i Miłości.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1924. „Wezwanie wszystkich, aby się zapisali do Księgi Żywota.” Maryawicka Myśl Narodowa 1 (4): 16.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1926. Rytuał maryawicki wraz z katechizmem dla małych dzieci i dorosłych. Płock: Przy Świątyni Miłosierdzia i Miłości.
[Kowalski, Jan Maria Michał]. 1927. Katechizm życia zakonnego. Płock: Odbite w drukarni Biskupa Maryawitów przy Świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1928a. Katechizm miłości Ducha Przenajświętszego. Płock: W Drukarni Jana Rżysko.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1928b. „List Pasterski o urządzeniu życia duchowego i gospodarczego Maryawitów z 10 marca 1928 r.” Królestwo Boże na ziemi 2 (15): 113-115.
Kowalski, Jan M[aria] Michał. 1928c. „Pamiętnik Najprzewielebniejszego Ojca Maryi Michała Kowalskiego pisany w 1928 roku.” Maszynopis, Płock: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
[Kowalski, Jan] M. M[ichał]. 1929a. „O kapłaństwie: Czy N. Marya Panna, Matka Boża była Kapłanką.” Królestwo Boże na ziemi 3 (9): 65-66.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1929b. „List Pasterski o nowem świętych dziewic kapłaństwie z 21 lutego 1929 r.” Królestwo Boże na ziemi 3 (11): 81-83.
Kowalski, Jan M[aria] Michał. 1929c. O rzeczywistej obecności Pana Jezusa w Komunii Świętej. Płock: Drukarnia Jana Rżysko.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1930a. „List Pasterski o Spowiedzi przed Chrystusem z 13 kwietnia 1930 r.” Królestwo Boże na ziemi 4 (16): 121-123.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1930b. „List Pasterski o zniesieniu tytułów z 18 maja 1930 r.” Królestwo Boże na ziemi 4 (21): 161-162.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1930c. „List Pasterski o zniesieniustanu duchownych z 2 sierpnia 1930.” Królestwo Boże na ziemi 4 (32): 249-251.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1930d. „List Pasterski o kapłaństwie powszechnem z 10 sierpnia 1930 r.” Królestwo Boże na ziemi 4 (34): 265-266.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1930e. „List arcybiskupa Michała Kowalskiego do arcybiskupa Mohylowskiego Edwarda Roppa z 8 grudnia 1929 roku.” W Korespondencya między biskupami maryawickimi a rzymsko-katolickimi w sprawie pojednania, 74-88. Płock: Druk Jana Rżysko.
Kowalski, Jan M. Michał.1931. Kwestia maryawityzmu. Płock: Druk Jana Rżysko.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1935a. „List Pasterski do wszystkich wiernych maryawityzmowi z 13 lutego 1935 roku.” Archiwum Akt Nowych. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 1397: 1.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1935b. „Rzekoma prawomocność kapituły zbuntowanych.” Świątynia Miłosierdzia i Miłości 1 (3): 20-22.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1935c. „Beatrycze. Poemat o naszej Najdroższej Mateczce.” Świątynia Miłosierdzia i Miłości 1 (4): 26-27.
[Kowalski, Jan Maria Michał.] 1939a. „Gdańsk i Prusy Wschodnie powinny wrócić do Polski.” Królestwo Boże na ziemi 4 (11): 82.
[Kowalski, Jan Maria Michał.] 1939b. „Lucyfer.” Królestwo Boże na ziemi 4 (13): 100-101.
Kowalski, Jan Maria Michał. 1939c. „Do Pana Adolfa Hitlera, Wodza Narodu Niemieckiego, kanclerza Państwa: Prośba mariawitów pod kierunkiem arcybiskupa Mariawitów Jana Marii Michała Kowalskiego, pierwszego biskupa i współzałożyciela Mariawityzmu, zamieszkałych w wielu wioskach i miastach byłego państwa Polskiego.” Odpis, Felicjanów: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
Kowalski, Jan, Maria Michał. 1996. Katechizm prawd wiary św. w Piśmie św. Nowego Testamentu zawartych według porządku katechizmowego ułożonych. Wyd. II. Felicjanów/Łódź: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
Kowalski, Jan Maria Michał, i Antonina Maria Izabela Wiłucka-Kowalska. 1935. „List PasterskiBrata Arcybiskupa i Siostry Arcykapłanki: Do wszystkich Braci Kapłanów i Sióstr Kapłanek oraz wiernego Objawieniom Mateczki ludu Maryawickiego z 12 maja 1935 roku.” Wiadomości Maryawickie 1 (1): 2-3.
Kozłowska, Feliksa 1922. „Notatki z Objawień Mateczki z roku Jubileuszowego 1918-go.” W Dzieło Wielkiego Miłosierdzia dla świata, czyli wypełnienie się Objawienia św. Jana Apostoła na Staro-Katolickim Kościele Maryawitów, 77-80. Płock: Odbite w m. Płocku w Drukarni Biskupa Maryawitów przy Klasztorze Sióstr Maryawitek.
[Kubicka, Helena Maria Melania]. n.d. „Nowy Hexahemeron: Komentarz felicjanowski.” Maszynopis, Felicjanów.
Ku Królestwu Bożemu. 2009. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„List arcybiskupa Michała Kowalskiego z Rawicza do siostry arcykapłanki Izabeli Wiłuckiej-Kowalskiej z 10 lipca 1936 roku.” Maszynopis, Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
„List arcybiskupa Michała Kowalskiego z Rawicza do siostry arcykapłanki Izabeli Wiłuckiej-Kowalskiej z 12 lipca 1936 roku.” Maszynopis, Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
„List arcykapłanki Izabeli Wiłuckiej-Kowalskiej z Płocka do siostry Godysławy w Pogorzeli z 23 listopada 1933 roku.” Maszynopis, Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
„List pasterski Biskupów i całego duchowieństwa Staro-Katolickiego Kościoła Maryawitów do Ludu Maryawickiego z 30 stycznia 1935 r.” 1935. Jednodniówka Marjawicka 1 (1): 1-2.
List Stanisława Zimmermana do abp. Michała Kowalskiego z16 grudnia 1932 r. Cytowane za Krystyna Przyłucka. 1959. „Zarys historii Mariawityzmu. Cz. II: 1921-1945.” Praca magisterska: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
Maciejewska, Natanaela. 1948. „Oświadczenie z 1 lutego 1948 roku.” Maszynopis, Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
„O wydaniu tymczasowych przepisów dotyczących sekty marjawickiej.” 1906. Zbiór praw i rozporządzeń Cesarstwa Rosyjskiego wydany przez Rządzący Senat z 26 grudnia 1906 r. (296): 3971-3972.
Pamiętniki Siostry Przełożonej [Marii M.] Celestyny Kraszewskiej. 1968. Maszynopis, Felicjanów: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów.
Popiel, Wincenty. 1907. „Pismo urzędowe abp. Wincentego Chościak-Popiela do dziekana łęczyckiego w sprawie ks. Jana Kowalskiego, administratora parafii w Sobótce, z 27 stycznia 1906 roku.” Maryawita. Czciciel Przenajświętszego Sakramentu 1 (42): 670.
„Prawo o wyznaniu Maryawitów.” 1912. Zbiór praw i rozporządzeń Cesarstwa Rosyjskiego 11 marca (5): 516.
Prochówna, Zofia. 1932a. „Odwołanie kłamstw i oszczerstw rzuconych na Arcybpa Maryawitów w sprawie o niemoralność: List s. Teodoty (Zofii Prochówny) do redakcji «Królestwa Bożego na ziemi» i «Głosu Prawdy» z 6 XII 1931 r.” Królestwo Boże na ziemi 6 (50): 400.
Prochówna, Zofia. 1932b. „«Nawrócenie» mandolinistki Prochówny: Nie miałam dziecka z Najdroższym Br. Arcybiskupem.” Kurjer Czerwony 16 grudnia: 6.
„Protokół Kapituły Generalnej Kapłanów Marjawitów w Płocku. Dnia 29 stycznia 1935 r.” Jednodniówka Marjawicka 1 (2): 9-10.
Próchniewska, Zofia Maria Honorata. 1949. „Życiorys.” Rękopis, Płock: Archiwum Państwowe w Płocku. Sygn. 383.
Próchniewski, [Roman Maria] Jakób. 1934. „Mariae-Vita. Pamiętniki Brata Biskupa Jakóba.” Królestwo Boże na ziemi 8 (5): 38-39.
Próchniewski, Roman Maria Jakub. 1952. „Żywot Przeczystej Pani i objawione Jej Dzieło Miłosierdzia.” Maszynopis, Płock: Archiwum Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Płocku.
Rostworowski, Franciszek Maria Wawrzyniec. n.d. „Przyczynki do dziejów mariawityzmu.” Zbiór artykułów, Biblioteka Klasztoru Mariawitów przy Świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku.
Sikorska, Pelagia. 2004. „Wypowiedź p. Pelagii Sikorskiej (z d. Kwiatkowskiej) mieszkanki wsi Jaroszki (par. Grzmiąca), pow. Brzeziny, 28.05.2004.” Maszynopis, Kolekcja s. biskupki Hanny M. Rafaeli Woińskiej.
Starosta Starostwa Powiatowego Płockiego. 1938. „Dowód osobisty Jana Kowalskiego.” Druk, Starostwo Powiatowe Płockie.
Szulgowicz, Damiana Maria Beatrycze. 1999. „Dane biograficzne duchownych zajmujących wyższe stanowiska w Kościele Katolickim Mariawitów w latach 1944-1990.” Rękopis, Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów w Felicjanowie.
Święta Maria Franciszka Kozłowska i Jej Zgromadzenia zakonne we wspomnieniach i pamiętnikach. 2007. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
Tołpyho, Janina. 1926. „Rok pobytu w klasztorze marjawickim: Wynurzenia Pani Janiny Zygmuntowej Tołpyhowej.” Mazowsze Płockie i Kujawy 1 (8): 110-113.
Tomesówna, Marcjanna. 1931. „Odwołanie kłamstw i oszczerstw rzuconych na Arcybpa Maryawitów w sprawie o niemoralność: List s. Babtysty (Marcjanny Tomesówny) do redakcji «Królestwa Bożego na ziemi» i «Głosu Prawdy» z 8 VI 1931 r.” Królestwo Boże na ziemi 5 (24): 192.
Urząd Stanu Cywilnego w Mińsku Mazowieckim. 1958. „Odpis skrócony aktu urodzenia Jana Kowalskiego”. Mińsk Mazowiecki: Urząd Stanu Cywilnego.
Warchoł, Edward. 2003. Wymiana prywatnych listów między biskupami mariawickimi i rzymskokatolickimi podstawą dyskusji do ewentualnego zjednoczenia Starokatolickiego Kościoła Mariawitów z Kościołem Rzymskokatolickim. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
Woińska, Rafaela, i Włodzimierz Golacik. 1994. „Mariawici – polemiki: Oświadczenie rzeczników Kościoła Katolickiego Mariawitów w RP.” Prawo i Życie 39 (1546): 13-14.
Wojciechowski, [Józef Maria] Rafael. 1982. „Arcybiskup Jan M. Michał Kowalski: Dokumenty okresu okupacji (1939-1945).” Królestwo Boże na ziemi 2 (1-6): 8-18.
„Wspomnienia bp. Antoniego M. Feliksa Tułaby: Autobiografia Kapłana i Biskupa Antoniego Marii Feliksa Tułaby, Proboszcza Litwy i Łotwy.” 1910-1965. Rękopis, Felicjanów: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„Wspomnienia s. Zofii M. Honoraty Klichowskiej.” 1954. Rękopis, Felicjanów: Archiwum Kościoła Katolickiego Mariawitów.
Opracowania szczegółowe
„Abp Jan M. Michał Kowalski.” 1990. Łódzkie Wiadomości Parafialne 1 (4): 3-5.
„Abp Jan Maria Michał Kowalski (1871-1942) eksponowany w Muzeum Czynów Niepodległościowych na Radogoszczy w Łodzi.” 1992. Łódzkie Wiadomości Parafialne 3 (7): 2.
„Aferzysta Zarębski aresztowany za nikczemne oszustwa.” 1935. Dobry Wieczór Kurjer Czerwony 3 sierpnia: 1.
Askanas. Kazimierz. 1991. Sztuka Płocka. Wyd. III. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie.
„A z mariawityzmem w Sobótce to było tak...” 2016. W Dwie Sobótki – wspólna historia. W sto dziesiątą rocznicę samodzielności konfesyjnej mariawityzmu. Red. Mateusz M. Felicjan Szymkiewicz, Ryszard Paweł Kozłowski, Krzysztof Mazur, 37-69. Nowa Sobótka: Parafia Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w Nowej Sobótce.
Bałakier, Edward. 1975. „Kapłaństwo powszechne.” Rodzina 16 (790): 7.
Banasiak, Joanna, i Piotr Gryszpanowicz. 2022. Listy nieobecności: Hitlerowski wymiar sprawiedliwości i jego ofiary z terenu Płocka i Północnego Mazowsza. Płock: Książnica Płocka im. Władysława Broniewskiego.
Bielec, Aleksander. 1982. „Dwie gałęzie mariawityzmu.” Rodzina23 (1123): 14.
„Bischof Johann Kowalski.” 1909. Der Katholik 31 (39): 335-337. DOI: https://doi.org/10.1002/andp.19093351209
„Biskup Leon M. Andrzej Gołębiowski (1867-1933).” 1993. Łódzkie Wiadomości Parafialne 4 (8): 3-6.
B.M. 1914. „W przededniu uroczystości.” Wiadomości Maryawickie 6 (32): 513-515.
Bol, J. 1928a. „Proces Marjawitów w Płocku: Co powiedziała «Expressowi» matka Kowalska.” Express Wieczorny Ilustrowany 6 (264): 1.
Bol, J. 1928b. „Proces Marjawitów w Płocku: Wywiady «Expressu» z trzema świadkami i mecenasem Kobylińskim. (Od naszego specjalnego wysłannika).” Express Wieczorny Ilustrowany 6 (265): 3.
„Czy zakon marjawicki może być rozwiązany?: Proces płocki sfilmowany.” 1928. Express Wieczorny Ilustrowany 29 września: 3.
„Delegaci Związku Maryawickiego w Petersburgu.” 1909 Wiadomości Maryawickie 1 (4): 25-28.
„Die Weihe der neuen zwei Bischõfe der Mariawiten in Polen in Lowitz.” 1910.Der Katholik 32 (37): 319-320.
Domagała, Jan. 1957. Ci, którzy przeszli przez Dachau. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Dziasek, Franciszek. 2005. Pamiętnik czasu pogardy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Feldman, Klemens [Maria Filip]. 1961. „Biskup Wacław M. Bartłomiej Przysiecki: Wspomnienie pośmiertne.” Mariawita 3 (2): 3-5
Gajkowski, Kasimir. 1911. Mariavitensekte: Einige Blätter aus der neuesten Kirchengeschichte Russisch-Polens. Krakau: Universitäts-Buchdruckerei Geschäftsleiter Joseph Filipowski.
Ginter, Władysław. 1989. Informator o Kościele Starokatolickim Mariawitów. Płock: Kościół Starokatolicki Mariawitów.
Gołębiowski, Sławomir. 2014. W poszukiwaniu prawdy... Sądowe procesy arcybiskupa Jana M. Michała Kowalskiego. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
Gołowacz, Stanisław, i Tadeusz Krawczak. 1981. „Recenzja książki Jerzego Peterkiewicza The Third Adam, Oxford University Press, London 1975.” Przegląd Historyczny 72 (3): 556-560.
Grabowski, Janusz, i Janusz Szczepański, Zdzisław Leszczyński. 2020. Dzieje Bodzanowa i okolic. Bodzanów/Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
J.A. 1909. „Duchowni maryawiccy w Petersburgu.” Przegląd Katolicki 15 (2): 17.
Jaworska, P[elagia]. 1981a. „Kalendarz ważniejszych wydarzeń z historii mariawityzmu (1).” Mariawita 23 (9-10): 9-10.
Jaworska, P[elagia]. 1981b. „Kalendarz ważniejszych wydarzeń z historii mariawityzmu (2).” Mariawita 23 (11): 5-6.
Jaworska, P[elagia]. 1982. „Kalendarz ważniejszych wydarzeń z historii mariawityzmu (3).” Mariawita 24 (5): 5-6.
Jaworska, P[elagia]. 1984. „70-lecie Katedry Mariawickiej w Płocku.” Mariawita 26 (8-9): 4-15.
Karas, Marcin. 2001. „Święcenia kobiet na kapłanki w felicjanowskiej wspólnocie mariawickiej.” Notatki Płockie 46 (187): 9-14.
Karas, Marcin. 2008. Z dziejów Kościoła: Ciągłość i zmiana w Kościele rzymskokatolickim w XIX i XX wieku. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
„Konsekracya Biskupa Naszego.” 1909. Wiadomości Maryawickie 1 (81): 641-645.
„Konsekracya Biskupów.” 1911. Kalendarz Maryawicki 4: 85-108.
„Konsekracja dwu Sióstr Biskupek na pomocnicze Biskupki.” 1931.Królestwo Boże na ziemi 5 (14): 112.
„Konsekracja nowych Biskupek oraz święcenia kapłanek, diakonis i kapłanów.” 1931. Królestwo Boże na ziemi 5 (23): 184.
Koper, Sławomir, i Tomasz Stańczyk 2022. Mistycy, prorocy, szarlatani. Warszawa: Harde Wydawnictwo.
Kozanecki, Arkadiusz. 2022. „Leon Maria Andrzej Gołębiowski – ksiądz, który serce miał w rozterce.” Nasze Koprzenie 12 (21): 48-49.
Kozłowski, Ryszard, Paweł. 2016. „Sobótka w przeszłości.” W Dwie Sobótki – wspólna historia. W sto dziesiątą rocznicę samodzielności konfesyjnej mariawityzmu. Red. Mateusz M. Felicjan Szymkiewicz i Ryszard Paweł Kozłowski, Krzysztof Mazur, 23-36. Nowa Sobótka: Parafia Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w Nowej Sobótce.
K.S. 1928. Na marginesie procesu płockiego: Sekta marjawitów. Warszawa: Nakładem Komitetu Głównego Akcji Katolickiej w Warszawie.
„Ks. abp Jan Kowalski.” 2004. Projekt Ślady przeszłości – Kamionka. Dostęp 2020.01.05. http:// www.republika.pl/kamionka/6.htm.
Lechicki, Czesław. 1968-1969. „Kowalski Jan.” W Polski Słownik Biograficzny. Tom 14. Wrocław/Warszawa/Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk: 552-554.
Leśniewicz, Grzegorz. 2007. „Testament księdza Józefa Pągowskiego.” Zgierskie Zeszyty Regionalne 2 (2): 307-333.
Litwornia, Andrzej. 2005. Dantego któż się odważy tłumaczyć: Studia o recepcji Dantego w Polsce. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Łaszczewski, Adam. 2018. Płocka Policja okresu międzywojennego. Płock: Wydawnictwo AT Digital.
Łojek, Krzysztof. 2001. Rozłam w łonie Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w 1935 roku. Studium historyczne. Warszawa: Europejskie Kolegium Edukacji.
Macieszyna, Maria, i Aleksander Maciesza. 1922. Przewodnik po Płocku z planem i 4 ilustracjami. Wydanie trzecie uzupełnione. Płock: Druk Braci Detrychów.
Majchrowski, Jacek, i Grzegorz Mazur, Kamil Stepan. 1994. „Supiński Leon.” W Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, 70-71. Wyd. 1. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
Mames, Tomasz. 2001a. „Mariawita z Latowicza (1).”Co słychać 7 (188): 12.
Mames, Tomasz. 2001b. „Mariawita z Latowicza (3).”Co słychać 7 (196): 19.
Mames Romasz, Dariusz, 2022. Eucharystia Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Mazur, Krzysztof. 1987. „Mariawityzm.” Człowiek i Światopogląd 23 (9): 112-123.
Mazur, Krzysztof. 1991. Mariawityzm w Polsce. Kraków: Zakład Wydawniczy„Nomos”.
Mazur, Krzysztof. 2019a. „Kowalski Jan (1871-1942), propagator idei mariawityzmu, arcybiskup Starokatolickiego Kościoła Mariawitów.” W Słownik biograficzny Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza. Red. Wiesław Charczuk i Dariusz Grzegorczuk, Violetta Machnicka, 90-95. Siedlce: Siedleckie Towarzystwo Naukowe.
Mazur, Krzysztof. 2019b. „Mariawityzm – braterstwo, które czasami ciąży...:O trudnych dziejach mariawityzmu, w których przyszło mariawitom realizować Orędzie Dzieła Wielkiego Miłosierdzia.” W Tutejsi «obcy»: Rozważania o mniejszościach narodowych i religijnych na północnym Mazowszu i ziemi dobrzyńskiej od początku XIX wieku po czasy współczesne. Red. Andrzej Dwojnych, 111-128. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Mazur, Krzysztof, i Włodzimierz Jaworski. 1998. „Kościół Bożego Miłosierdzia: Rozmowa z bp. Włodzimierzem Jaworskim.” Tygodnik Siedlecki 19 (24): 19.
Mazur, Krzysztof, i Marcin Karas. 2009. „Rozmowa na temat książki dr. Marcina Karasa «Z dziejów Kościoła: Ciągłość i zmiana w Kościele rzymskokatolickim w XIX i XX wieku».” Praca nad sobą 14 (52): 20-23.
Mazur, Krzysztof, i Beatrycze Szulgowicz, Rafaela Woińska. 2013. „O trudnych dziejach mariawityzmu, w których przyszło mariawitom realizować Orędzie Dzieła Wielkiego Miłosierdzia.” W Mistrzyni Ducha: W 120. Rocznicę Objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia, 231-278. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„Międzynarodowy Kongres Starokatolicki w Wiedniu.” 1909. Wiadomości Maryawickie 1 (77): 609-611.
„Msza Polska.” 1908. Wiadomości. Dodatek do Maryawity 2 (15): 113-115.
Musioł, Tadeusz. 1971. Dachau 1939-1945. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
„Najprzewielebniejszy Ojciec Jan Marya Michał Kowalski Biskup Kościoła Katolickiego Maryawitów.” 1910. Kalendarz Maryawicki 3: 88-98.
Naumczyk, Antoni. 1966. Wstęp do Pisma Świętego. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Nieścioruk, Jarosław. 2007. Piotr Stołypin. Życie i działalność polityczna. Lublin: Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskiej.
„O wcieleniu Trójcy Przenajświętszej.” 1938. Królestwo Boże na ziemi 3 (6): 43-44.
„O zegar wieżowy przy Świątyni Maryawickiej.” 1923. Jednodniówka Maryawicka 1 (1): 3-4.
Papierowski, Andrzej, Jerzy. 1997. „Geneza mariawityzmu jako ruchu religijnego i społecznego (cz. I/przyczynek historyczny/).”Notatki Płockie 51 (171): 15-22.
Pawlik, Edward. 1971. „Biskup Filip Feldman – poeta i tłumacz.” Mariawita 13 (7-8): 30.
Peterkiewicz, Jerzy. 1975. The Third Adam. London: Oxford University Press.
Piekarski, Stanisław. 1930. Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów. Warszawa Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie.
„Pierwsza Kapituła Generalna Księży Maryawitów.” 1907. Wiadomości. Dodatek do Maryawity 1 (42): 329-332.
„Pierwsze Zebranie Ogólne Księży Maryawitów: Kapituła Generalna.” 1908. Kalendarz Maryawicki 1: 71-76.
Pietrkiewicz, Jerzy. 2024. Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
Płuciennik, Stanisław. 2006. Przewodnik po Płocku. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Polak, Grzegorz, 2013. Święte, świętsze, najświętsze. Przewodnik po sankuariach w Polsce. Warszawa: Wydawca Agora SA.
[Polkowski, Zenon] Maria Mirosław. 2009. „Konsekracja biskupa Jana Marii Michała Kowalskiego.” Mariawita 51 (10-12): 15.
„Po skazaniu arcyb. Kowalskiego: Ostatnie chwile wielkiego podniecenia – przed wyrokiem i po wyroku.” 1928. Express Wieczorny Ilustrowany 12 października: 1.
Preisner, Walerian. 1957. Dante i jego dzieła w Polsce: Bibliografia krytyczna z historycznym wstępem: I. Stan badań nad Dantem w Polsce: II. Próba polskiej bibliografii Dantejskiej. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
„Proces Marjawitów w Płocku: Przyszli ludzie muszą wyjść z małżeństw między kapłanami i dziewicami Bogu poświęconemi: Marjawici o końcu świata i małżeństwach mistycznych.” 1928. Express Niedzielny Ilustrowany 30 września: 1.
„Proces Marjawitów w Płocku: W chwili obecnej przemawia prokurator.” 1928. Express Wieczorny Ilustrowany 9 października: 1.
„Proces Marjawitów w Płocku: Wyrok zapadnie w dniu jutrzejszym.” 1928. Express Wieczorny Ilustrowany 10 października: 1.
„Proces arcyb. Marjawickiego, Kowalskiego o czyny lubieżne.” 1928.Głos Ziemi Płockiej 19 września: 1-2.
„Proces arcyb. Marjawickiego, Kowalskiego o czyny lubieżne.” 1928.Głos Ziemi Płockiej 12 października: 1.
„Proces Marjawicki.” 1929. Kalendarz Informacyjny Płocki: 49-54.
Przedpełski, Borys. 1993. „Kapłaństwo kobiet w Kościele Mariawitów.” Notatki Płockie 38 (156): 25-34.
Przemielewski, Piotr. 2002. Geneza i dzieje mariawityzmu w parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Filipowie. Ełk: Wydanie własne.
„Przyjazd Najczcigodniejszego Brata Arcybiskupa do Felicjanowa.” 1938. Królestwo Boże na ziemi 1 (3): 2-5.
Przyłucka, Krystyna. 1959. „Zarys historii Mariawityzmu. Część II: 1921-1945.” Praca magisterska, Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
„Przywódca Marjawitów Jan Marja Kowalski pod hańbiącym zarzutem uwodzenia nieletnich staje dziś przed sądem.” 1928. Kurjer Czerwony 18 września: 1.
R.M. 1949. „W siódmą rocznicę śmierci męczeńskiej Arcybiskupa J.M. Michała Kowalskiego, Pierwszego Ministra Generalnego Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów i najwyższego Przełożonego Kościoła Mariawitów.” Królestwo Boże na ziemi 4 (5): 5-8.
Rudnicki, [Konrad Maria] Paweł. 1993. „Stulecie Mariawityzmu.” Artykuł niepublikowany, Kraków.
Rudnicki, [Konrad Maria] Paweł. 2002. „Dwugłos o arcybiskupie Janie M. Michale Kowalskim. 2. Pomówmy o nowościach arcybiskupa Michała.” Praca nad sobą 7 (25): 22-27.
Rybak, Stanisław. 1981. „Krótki rys historyczny Mariawityzmu.”Mariawita 23 (7-8): 22-27.
Rybak, Stanisław. 1992. Mariawityzm. Studium historyczne. Warszawa: Wydawnictwo Lege.
Rybak, Stanisław. 2011. Mariawityzm. Dzieje i współczesność. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB.
Sawicki, Jakób. 1935. „Stan prawny Kościoła Marjawitów.” Gazeta Administracji i Policji Państwowej 17 (7): 222-232.
Seweryniak, Henryk. 2014. Święte Oficjum a mariawici. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Sitek, Jan Maria Michał. 1958. „50 lat w służbie naszej idei.” Mariawita 1 (4): 8-9.
Sobala, Dorota. 2007. „Nowe formy sakramentu pokuty w niepodzielonym Kościele Mariawitów.” Praca nad sobą 12 (46): 7-12.
Staszewski, Dominik. 1912. Dawne Kościoły Płockie. Płock: Druk p.f. „K. Miecznikowski.”
Stobiecki, Ignacy. 2000. „Ważne wyjaśnienie.” Praca nad sobą 5 (18): 35-38.
„65-ta Rocznica Urodzin Najdroższego Brata naszego Arcybiskupa Michała w noc wigilijną 24.XII.1871 r. – 24.XII.1936 r.” 1937. Królestwo Boże na ziemi 2 (3): 5-8.
Szychowski, Ireneusz. 1996. Kościoły Płockie. Płock: Urząd Miasta Płocka.
Szymanowski-Szymanowski, Michał. 2022. „Feliks Korwin-Szymanowski (1875-1943) – inżynier i kapłan mariawicki.” Notatki Płockie 67 (271): 12-17.
„Ś. P. Brat Biskup Janusz Maria Szymon Bucholc.” 1965. Mariawita 7 (7): 13.
„Ś. P. Brat Biskup Filip Feldman.” 1971. Mariawita 13 (7-8): 25-27.
Tyszka, Zbigniew. 2023. „Niedoszły inżynier – biskup Klemens Maria Filip Feldman.” Nasze Korzenie 13 (22): 74-77.
U Marjawitów w Płocku. 1934. Płock: Druk Jana Rżysko.
U[rban] J[an] 1924. „Finał komedji kozłowickiej.” Przegląd Powszechny 162 (486): 284-286.
„Uroczystość Konsekracyi Kościoła Katedralnego w Płocku.” 1914. Wiadomości Maryawickie 6 (34-36): 545-552.
Verdin, Georges. 1923. Z za kulis herezji marjawickiej. Płock: Druk Towarzystwa Wydawniczego „Dziennik Płocki”.
Warchoł, Edward. 1997. Starokatolicki Kościół Mariawitów w okresie II Rzeczypospolitej. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
Warchoł, Edward. 2003. Proces wydzielania się Związku Mariawitów Nieustającej Adoracji Ubłagania z doktrynalnych i organizacyjnych ram Kościoła rzymskokatolickiego. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu.
Warchoł, Edward. 2004. „Problem legalizacji kościelnej Związku Mariawitów Nieustającej Adoracji Ubłagania w relacji arcybiskupa Jana Marii Michała Kowalskiego (1903-1906).” Kronika Diecezji Radomskiej 13 (51): 329-336.
Warchoł, Edward. 2008. Zachwyt i upojenie, rozczarowanie i bunt: Przyczynek do historii mariawityzmu. Radom: Wydawnictwo Diecezji Radomskiej AVE.
Warchoł, Edward. 2011. Historia Starokatolickiego Kościoła Mariawitów historią „Królestwa Bożego na ziemi”. Wydanie drugie pracy „Starokatolicki Kościół Mariawitów w okresie II Rzeczypospolitej” pod zmienionym tytułem i ukierunkowaniem na Królestwo Boże na ziemi.Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
„Wiekopomna Uroczystość: Poświęcenie Sióstr na Kapłanki oraz Konsekracya Matki Izabelli i Ojców – Filipa i Bartłomieja na Biskupów.” 1929. Królestwo Boże na ziemi 3 (14): 105-111.
Wilczur, Edward. 1999, Kapitulacji nie było: Historia dotąd przemilczana. Z dziejów mniejszościowych Kościołów chrześcijańskich pod okupacją niemiecką. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB.
Włodarski, Szczepan, i Władysław Tarowski. 1968. Kościoły chrześcijańskie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Odrodzenie”.
Wodzianowska, Irena. 2007. Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.
Wojciechowski, Józef Maria Rafael. 1981. „Kilka kwestii dotyczących arcybiskupa Jana M. Michała Kowalskiego.” Królestwo Boże na ziemi 1 (3-5): 12-24.
Wojciechowski, Józef Maria Rafael. 1988. „Kościół Katolicki Mariawitów w Polsce.” W Leksykon religioznawczy. Red. Witold Tyloch, 136-139. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne.
Wojciechowski, Józef Maria Rafael. 2003. Pisma wybrane. Dzieło Bożego Ratunku. Mariawicki znak czasu. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„Wspomnienie o S. Biskupce Marii Honoracie Zofii Klaudii Klichowskiej-Próchniewskiej.” 1991. Łódzkie Wiadomości Parafialne 2 (5): 4-6.
Wysoczański, Wiktor. 1971. Prawo wewnętrzne Kościołów i związków wyznaniowych w PRL. Warszawa: Zakład Wydawniczy „Odrodzenie”.
Wysoczański, Wiktor, i Michał Pietrzak. 1997. Prawo Kościołów i związków wyznaniowych nierzymskokatolickich w Polsce. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
„Założenie kamienia węgielnego i poświęcenie fundamentów pod Kościół Katedralny Maryawitów w Płocku.” 1912. Kalendarz Maryawicki5: 21-31.
Z dziejów Królestwa. 1972. Felicjanów: Wydawnictwo Kościoła Katolickiego Mariawitów.
„Z ostatnich dni życia Brata Biskupa Filipa.” 1971. Mariawita 13 (7-8): 27.
„Zwierzchnik wyznania marjawickiego przed Sądem: Historja sprawy.” 1928. Dziennik Płocki 18 września: 3-4.
„Zwierzchnik wyznania marjawickiego przed Sądem: Drugi dzień rozpraw.” 1928. Dziennik Płocki 20 września: 2-4.
„Zwierzchnik wyznania marjawickiego przed Sądem: Dziewiętnasty dzień rozprawy.” 1928. Dziennik Płocki 12 października: 1.
Żaglewski, Stefan, Maria, Robert. 2014. Świątynia Miłosierdzia i Miłości – święte miejsce mariawitów. Płock: Kościół Starokatolicki Mariawitów.